Dịch Vụ Bách khoa Sửa Chữa Chuyên nghiệp

Quan hệ sản xuất trong thời kỳ quá độ lên Chủ nghĩa xã hội ở nước ta hiện nay

Trong thời kỳ quá độ lên CNXH ở Nước Ta, sự tác động ảnh hưởng qua lại giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất có những đặc thù riêng yên cầu sự nhận thức khách quan, khoa học để hoàn toàn có thể đề ra đường lối, chủ trương nhằm mục đích tăng trưởng lực lượng sản xuất, thiết kế xây dựng quan hệ sản xuất tân tiến, tương thích, nhằm mục đích kiến thiết xây dựng thành công xuất sắc CNXH ở Nước Ta. Bài viết của Tiến sỹ Trần Hải Minh – Học viện Báo chí và Tuyên truyền
Một trong những thành tựu vĩ đại của chủ nghĩa Mác – Lênin nói chung và triết học Mác – Lênin nói riêng là học thuyết hình thái kinh tế tài chính – xã hội. Học thuyết đã vạch ra cơ sở khoa học lý giải sự tăng trưởng lịch sử vẻ vang là sự sửa chữa thay thế lẫn nhau của các hình thái kinh tế tài chính – xã hội từ thấp đến cao, tuân theo những quy luật khách quan, không nhờ vào vào ý muốn chủ quan của con người. Trong các quy luật đó, quy luật về sự tương thích của quan hệ sản xuất với trình độ tăng trưởng của lực lượng sản xuất là quy luật cơ bản nhất, tác động ảnh hưởng vào nền tảng vật chất của đời sống xã hội, đó là nền sản xuất vật chất .

Mỗi hình thái kinh tế – xã hội phát triển dựa trên một phương thức sản xuất nhất định, là sự thống nhất giữa lực lượng sản xuất ở một trình độ nhất định và quan hệ sản xuất tương ứng. Mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất là động lực thúc đẩy sự thay thế quan hệ sản xuất cũ bằng quan hệ sản xuất mới phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất mới. Phương thức sản xuất mới ra đời tạo tiền đề vật chất tối cần thiết cho sự thay thế hình thái kinh tế – xã hội cũ bằng hình thái kinh tế – xã hội mới ở trình độ cao hơn.

Trong thời kỳ quá độ lên CNXH ở Nước Ta, sự ảnh hưởng tác động qua lại giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất có những đặc thù riêng yên cầu sự nhận thức khách quan, khoa học để hoàn toàn có thể đề ra đường lối, chủ trương nhằm mục đích tăng trưởng lực lượng sản xuất, kiến thiết xây dựng quan hệ sản xuất văn minh, tương thích, nhằm mục đích kiến thiết xây dựng thành công xuất sắc CNXH ở Nước Ta. Đây là một yếu tố lý luận phức tạp đã được nhiều nhà khoa học quan tâm điều tra và nghiên cứu, tuy nhiên đến nay vẫn còn nhiều quan điểm khác nhau, nhiều yếu tố chưa được làm rõ. Thực tiễn tăng trưởng quốc gia những năm qua cùng với nhu yếu cấp bách nghiên cứu và điều tra những yếu tố lý luận Giao hàng cho việc sửa đổi Hiến pháp 1992 đã yên cầu điều tra và nghiên cứu về quan hệ sản xuất XHCN và quan hệ sản xuất trong thời kỳ quá độ lên CNXH ở nước ta .
Trong phương pháp sản xuất, quan hệ sản xuất bộc lộ mối quan hệ giữa con người và con người trong quy trình sản xuất. Quan hệ sản xuất gồm ba mặt : quan hệ giữa người với người trong chiếm hữu tư liệu sản xuất ; quan hệ giữa người với người trong tổ chức triển khai, quản trị sản xuất ; và quan hệ giữa người với người trong phân phối loại sản phẩm. Trong ba mặt cấu thành quan hệ sản xuất, mặt chiếm hữu có vị trí quan trọng nhất, quyết định hành động các mặt còn lại. Tuy nhiên, các mặt còn lại cũng có vai trò quan trọng trong quan hệ sản xuất, ảnh hưởng tác động đến sự phối hợp giữa các yếu tố sản xuất cũng như động lực của người lao động. Vì thế không hề xem nhẹ bất kể mặt nào trong quan hệ sản xuất .
Sự tăng trưởng của các phương pháp sản xuất trong lịch sử dân tộc, phương pháp sản xuất tư bản chủ nghĩa ( PTSX TBCN ) là phương pháp sản xuất đã và đang sống sót một cách hoàn hảo trong hình thái kinh tế tài chính – xã hội tư bản chủ nghĩa. Còn phương pháp sản xuất xã hội chủ nghĩa ( PTSX XHCN ), cộng sản chủ nghĩa thì đang trong thời kỳ đầu hình thành, đang trong thời kỳ quá độ của sự tăng trưởng. PTSX XHCN triển khai xong sẽ thay thế sửa chữa PTSX TBCN trong tương lai. Thời đại thời nay là thời đại quá độ từ CNTB lên CNXH thể hiện qua những nội dung hầu hết sau :
1. Lực lượng sản xuất đã tăng trưởng đến trình độ tự động hóa, tin học hóa, đặc thù xã hội hóa rất cao. Khoa học đang trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp đa phần. Điều này khiến quan hệ sản xuất dựa trên chính sách tư hữu TBCN trở nên lỗi thời hơn so với trình độ và đặc thù của lực lượng sản xuất. Nó cản trở việc thực thi một sự phân phối bình đẳng hơn những của cải khổng lồ do lực lượng sản xuất mới này tạo ra. Nó cản trở việc xã hội hóa sản xuất ở mức cao do phần nhiều vốn, tư liệu sản xuất và loại sản phẩm tạo ra vẫn nằm trong tay một thiểu số cá thể, khiến sản xuất và phân phối bị số lượng giới hạn trong tiềm năng doanh thu của một thiểu số. Điều đó dẫn đến khủng hoảng cục bộ chu kỳ luân hồi trong CNTB, đơn cử như khủng hoảng cục bộ 1929 – 1933, dẫn đến Chiến tranh quốc tế thứ 2 hay khủng hoảng cục bộ kinh tế tài chính quốc tế từ năm 2008 đến nay bắt nguồn từ Mỹ. Quan hệ trao đổi sản phẩm & hàng hóa bị số lượng giới hạn bởi quan hệ phân phối không bình đẳng giữa một bộ phận các nhà tư bản và hầu hết người lao động, khiến của cải dù sản xuất ra nhiều hơn nhưng không hề được tiêu thụ do dân cư không có tiền để mua chúng. Đây không chỉ đơn thuần là yếu tố nhu cầu mua sắm của kinh tế tài chính học, nhìn sâu xa, đây là yếu tố quan hệ sản xuất. Vậy tương ứng với trình độ cao của lực lượng sản xuất, cần có quan hệ sản xuất tương thích như thế nào ?
2. Mác và Ăngghen đã nhận thấy dưới ảnh hưởng tác động của cuộc cách mạng công nghiệp, nền đại công nghiệp sinh ra tạo ra một giai cấp người lao động có trình độ ngày càng cao và số lượng ngày càng đông, và họ nhận thức được vai trò của mình trong nền sản xuất, với tư cách là người tham gia sản xuất và tạo ra hầu hết, nếu không nói toàn bộ, của cải vật chất của xã hội. Nhưng dưới chính sách TBCN ( quan hệ sản xuất TBCN thống trị ) họ là người bị bóc lột, họ không có quyền sở hữu tư liệu sản xuất hầu hết, họ chỉ được phân phối một phần nhỏ lượng của cải do họ tạo ra. Trong khi đó, hầu hết của cải thuộc về giai cấp tư sản thiểu số. Trong chừng mực họ không có quyền sở hữu tư liệu sản xuất đa phần, việc tổ chức triển khai quản trị và phân phối vẫn do giai cấp có quyền này, giai cấp tư sản, quyết định hành động. Sẽ không khi nào có bình đẳng, công minh trong phân phối nếu quan hệ sản xuất TBCN dựa trên chính sách tư hữu còn thống trị. Vì vậy, yếu tố thay thế sửa chữa quan hệ sản xuất TBCN, mà trước hết là quan hệ sở hữu TBCN, bằng một quan hệ sản xuất văn minh hơn, bình đẳng hơn là thiết yếu để hướng tới một xã hội tăng trưởng bền vững và kiên cố và nhân văn .

3. Quan hệ sản xuất mới này, do người lao động (giai cấp công nhân làm đại diện) làm chủ, được gọi là quan hệ sản xuất XHCN, có đặc trưng như thế nào?

Trước hết, về mặt chiếm hữu, nó không hề dựa trên chính sách tư hữu ( về tư liệu sản xuất hầu hết ). Chế độ tư hữu ở đây cần phân biệt với chiếm hữu cá thể. Chế độ tư hữu là một đặc trưng xã hội của sản xuất dưới CNTB. Đó là một mạng lưới hệ thống kinh tế tài chính – xã hội trong đó một thiểu số người nắm giữ tư liệu sản xuất đa phần trong xã hội, nhờ đó nắm giữ phần đông của cải do tư liệu sản xuất hầu hết đó tạo ra ; còn đa phần người lao động do không có quyền sở hữu tư liệu sản xuất đa phần này nên chỉ được phân phối một phần nhỏ của cải từ đó. Như vậy, chính sách tư hữu hoàn toàn có thể hiểu là chính sách mà một thiểu số được quyền tư hữu vô hạn, tuyệt đối còn hầu hết người khác thì bị tước quyền này ( dù họ vẫn có quyền theo pháp luật nhưng không hề thực thi được quyền đó – không có tư liệu sản xuất mà chiếm hữu ). Như vậy chính sách tư hữu không phải là chính sách thừa nhận chiếm hữu của mỗi cá thể là thiêng liêng, mà đó là chính sách thừa nhận chiếm hữu của một số ít cá thể là thiêng liêng và đa phần khác không có quyền đó. Trong một tiến trình tăng trưởng nhất định của xã hội, ở một trình độ nhất định của lực lượng sản xuất và một tiêu chuẩn tân tiến xã hội chưa vươn tới được hàng loạt dân cư của xã hội đó, thì chính sách tư hữu là tương thích. Chế độ tư hữu này cũng tạo động lực can đảm và mạnh mẽ cho tư nhân tăng trưởng. Nhưng khi lực lượng sản xuất tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ ở khoanh vùng phạm vi toàn xã hội, khi đó quan hệ sản xuất dựa trên chính sách tư hữu không còn tương thích. Sự không tương thích này đã được chúng tôi chỉ ra ở trên. Vậy, sửa chữa thay thế cho chính sách tư hữu hoàn toàn có thể là chế độ nào ? Chế độ mới này phải Phục hồi lại chiếm hữu tư liệu sản xuất hầu hết cho hầu hết nhân dân trong xã hội, trước hết là đa phần người lao động mà chính sách tư hữu trước đó không hề làm được, và cũng không muốn làm. Khi đa phần nhân dân lao động, mà xa hơn là toàn xã hội, có quyền chiếm hữu so với tư liệu sản xuất đa phần, khi đó chính sách tư hữu bị xóa bỏ, chính sách công hữu được thiết lập. Như vậy, chính sách công hữu không phải là xóa bỏ chiếm hữu cá thể mà là Phục hồi chiếm hữu cá thể cho hầu hết người lao động ( 1 ). Nó chỉ xóa bỏ đặc quyền sở hữu tư liệu sản xuất hầu hết của một thiểu số để Phục hồi quyền chiếm hữu này cho đa phần, rộng hơn là cho toàn thể xã hội. Một chính sách như vậy liệu hoàn toàn có thể thực thi được ? Nói theo ngôn từ của Mác và Ăngghen trong Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản, đó là tạo ra một thể phối hợp, trong đó tự do của mỗi người là điều kiện kèm theo cho tự do của toàn bộ mọi người .
Để triển khai được chính sách này, có mấy điểm phải làm rõ :
Thứ nhất, những tư liệu sản xuất nào tạo thành tư liệu sản xuất đa phần của xã hội ? Thứ hai, hoàn toàn có thể triển khai chiếm hữu công cộng so với tư liệu sản xuất hầu hết không ? Thực hiện như thế nào ? Những tư liệu sản xuất đa phần đó là : vốn, ngân sách nhà nước ( toàn dân ) ( xem xét dưới góc nhìn nguồn gia tài công cộng góp vốn đầu tư vào sản xuất ), gia tài nhà nước, đất đai, vùng biển, tài nguyên, nguồn nguồn năng lượng, các doanh nghiệp nhà nước, … Tất nhiên, trong các yếu tố trên, có những yếu tố hoàn toàn có thể vừa được chiếm hữu bởi hội đồng, vừa được chiếm hữu bởi tư nhân, nhưng nếu một thiểu số tư nhân chiếm hữu phần nhiều những yếu tố trên thì đó là chính sách tư hữu. Vậy, chính sách nào để hội đồng thực thi được quyền sở hữu những yếu tố trên ? Thực tiễn kiến thiết xây dựng CNXH ở Nước Ta cho ta thấy :
– Những yếu tố tự nhiên như đất đai, tài nguyên, nguồn năng lượng hoàn toàn có thể được công bố là thuộc sở hữu toàn dân ( khi nhân dân làm chủ thực sự xã hội và nhà nước của nhân dân khẳng định chắc chắn và bảo vệ quyền này ). Khi đó, nhà nước đại diện thay mặt toàn thể nhân dân triển khai việc bảo vệ quyền sở hữu của toàn dân so với chúng. Sau đó, sẽ triển khai phân phối lại những tư liệu sản xuất này cho mọi người dân dưới dạng quyền sử dụng vĩnh viễn hoặc có thời hạn, bảo vệ mọi dân cư có năng lực đều được tiếp cận và sử dụng bình đẳng những tư liệu sản xuất này. Chúng ta đã làm điều này rất tốt khi phân loại ruộng đất cho nông dân và làm cho dân cư có tư liệu sản xuất, thay vì phải thao tác trên ruộng đất của địa chủ. Đây thực sự là một bước tiến lớn trong bình đẳng xã hội .
– Cách mạng XHCN đã tạo ra một mạng lưới hệ thống sản xuất do người lao động làm chủ. Trong đó, các xí nghiệp sản xuất quốc doanh ( hay doanh nghiệp nhà nước, mà thực ra là doanh nghiệp toàn dân ) được thiết lập dựa trên sự góp vốn đầu tư của toàn dân ( trải qua ngân sách ) và hoạt động giải trí trên nguyên tắc doanh thu thu được nộp về ngân sách và đem phân phối lại cho toàn dân trải qua việc sử dụng ngân sách một cách hài hòa và hợp lý vì quyền lợi của toàn thể nhân dân. Hệ thống doanh nghiệp này nếu được thiết kế xây dựng một cách hiệu suất cao sẽ phân phối một lượng của cải khổng lồ cho mọi người một cách bình đẳng. Khoảng 80 % điện của tất cả chúng ta dùng đang do những doanh nghiệp quốc doanh tạo ra. Xăng dầu tất cả chúng ta tạo ra từ xí nghiệp sản xuất Dung Quất dự kiến hoàn toàn có thể phân phối khoảng chừng 30 % nhu yếu trong nước. Như vậy, những tư liệu sản xuất lớn này đã tạo ra lượng của cải vô cùng to lớn và phân phối cho toàn thể nhân dân. Nếu tất cả chúng ta phối hợp tốt hiệu suất cao sản xuất với tạo ra chính sách đãi ngộ thỏa đáng với người đại diện thay mặt nhân dân quản trị và người công nhân trực tiếp thao tác tại những doanh nghiệp này, chắc như đinh đây là một quy mô doanh nghiệp văn minh, nhân văn .

– Một bộ phận khác của quan hệ sản xuất XHCN đó là sở hữu tập thể. Đó là những tập thể người lao động, nhà kinh doanh kết hợp với nhau, liên kết với nhau thành các công ty cổ phần, các hợp tác xã trong đó người lao động có tham gia vào quyền sở hữu công ty, hợp tác xã và được phân chia lợi ích từ sự tham gia đó. Sự hình thành những thực thể kinh tế này xuất phát từ nhu cầu phối hợp trong sản xuất của nền sản xuất ở trình độ cao và tính chất xã hội hóa cao. Cùng với sự phát triển của lực lượng sản xuất, mô hình kinh tế này sẽ ngày càng phổ biến trong xã hội.

– Thực tế cho thấy khu vực nhà nước ( và hoàn toàn có thể là cả tập thể ) mới lôi cuốn 1/3 nhân lực và tạo ra hơn 1/3 năng lượng sản xuất của cả nước ( 2 ). Vậy còn 2/3 dân số và gần 2/3 năng lượng sản xuất còn lại thuộc các thành phần kinh tế tài chính tư nhân, hỗn hợp có vị trí như thế nào trong nền sản xuất theo khuynh hướng XHCN ? Điều đó có phải là chính sách tư hữu đã được thiết lập ? Hoàn toàn không. Điều này được chứng tỏ ở chỗ 2/3 dân số tham gia tạo ra 2/3 năng lượng sản xuất không tạo nên giai cấp tư sản chiếm hữu tư liệu sản xuất hầu hết trong xã hội, do không một nhóm tư nhân thiểu số nào hoàn toàn có thể nắm được quá 50 % tổng tài sản xã hội / tổng tư liệu sản xuất trong xã hội. Bởi hơn 40 % của cải xã hội thuộc về chiếm hữu công cộng và tập thể. 1/3 dân số thao tác trong khu vực này là những người tạo ra 1/3 năng lượng sản xuất cho cả nước. Họ được phân phối một phần tương thích, còn lại thuộc về toàn thể xã hội ( qua ngân sách ) chứ họ không chiếm hữu hết 1/3 năng lượng sản xuất này. Tài sản công cộng được giao cho tối thiểu 1/3 của hàng loạt dân số sử dụng chung. 2/3 dân số còn lại vẫn hoàn toàn có thể hưởng lợi từ những loại sản phẩm đó. Họ sử dụng những tư liệu sản xuất của riêng mình và thu lợi từ chúng, hoặc họ thuê lại tư liệu sản xuất của toàn dân ( ví dụ đất đai ) để kinh doanh thương mại và đóng thuế cho ngân sách. Chúng tôi coi chính sách này là chính sách hữu hiệu để phủ định chính sách tư hữu, thiết lập được một chính sách chiếm hữu, tổ chức triển khai quản trị và phân phối bình đẳng hơn. Do chỗ nó không được cho phép thiết lập chính sách tư hữu TBCN, nguồn gốc của bất bình đẳng và bóc lột dưới CNTB. Chế độ kinh tế tài chính này, quan hệ sản xuất này chưa thể coi là chính sách công hữu tổng lực nhưng là một chính sách có năng lực Phục hồi chiếm hữu cho đa phần người lao động trong xã hội. Như vậy, nếu tất cả chúng ta giữ được khu vực kinh tế tài chính nhà nước và kinh tế tài chính tập thể chiếm hơn 40 % tổng tài sản xã hội và những tư liệu sản xuất như đất đai, tài nguyên, tư liệu sản xuất của các doanh nghiệp nhà nước và một phần nhiều các cơ sở nguồn năng lượng thuộc sở hữu toàn dân như lúc bấy giờ, tất cả chúng ta đang giữ được xu thế XHCN. Với ý nghĩa đó, chúng tôi đề xuất giữ nguyên chứng minh và khẳng định trong Hiến pháp : kinh tế tài chính nhà nước giữ vai trò chủ yếu ( hoàn toàn có thể gọi bằng tên khác là kinh tế tài chính nhân dân / hay kinh tế tài chính toàn dân ), kinh tế tài chính nhà nước cùng kinh tế tài chính tập thể dần trở thành nền tảng của nền kinh tế tài chính, nhằm mục đích bảo vệ điều kiện kèm theo này. Khi tất cả chúng ta xóa bỏ đặc trưng tư nhân duy nhất của chiếm hữu xã hội trong chính sách tư hữu, thiết lập chính sách mới bao hàm cả đặc trưng tư nhân và đặc trưng công cộng của chiếm hữu xã hội, trong đó khu vực công cộng đạt tỷ suất nhất định và được bảo vệ, duy trì, tăng trưởng hiệu suất cao, tất cả chúng ta sẽ xóa bỏ chính sách tư hữu và thiết lập chính sách mới Phục hồi chiếm hữu cho hầu hết người lao động cũng như tạo ra một chính sách phân phối bình đẳng hơn. Đây thực sự là thành quả của cuộc đấu tranh vĩnh viễn của giai cấp công nhân và nhân dân lao động chống lại sự thống trị của thiểu số giai cấp tư sản với chính sách tư hữu TBCN. Khi toàn thể xã hội cùng chiếm hữu hơn 1/3 ( lý tưởng hơn là 50% ) tổng tài sản và hưởng lợi từ đó ( trong số này những tư liệu sản xuất như đất đai, tài nguyên, tư liệu sản xuất của các doanh nghiệp nhà nước và một phần đông các cơ sở nguồn năng lượng thuộc sở hữu toàn dân ), số còn lại phân loại theo nguyên tắc ai tạo ra người đó hưởng thì cơ bản sẽ xóa bỏ được chính sách tư hữu và Phục hồi chiếm hữu cho toàn thể mọi người trong xã hội. Có thể nói, đây là quan hệ sản xuất tương thích nhất với trình độ lúc bấy giờ của lực lượng sản xuất, với trình độ giác ngộ của người lao động và với trình độ nhận thức, trình độ tân tiến của đạo đức xã hội ở nước ta, khi mọi người đều không hề gật đầu một chính sách tư hữu phân biệt giàu nghèo và mang thực chất bóc lột. Đây là bước quá độ về kinh tế tài chính để đi tới xã hội thực sự tốt đẹp cho tổng thể mọi người. Nhưng muốn thực thi được điều này, chính trị có vai trò vô cùng quan trọng, khi nó sẽ bảo vệ cho hạ tầng sinh ra nó. Nền chính trị mới này phải là nền chính trị dân chủ thực sự, do nhân dân làm chủ trải qua Đảng Cộng sản ( đội tiên phong của giai cấp công nhân và nhân dân lao động ) và triển khai lý tưởng xóa bỏ chính sách tư hữu TBCN, kiến thiết xây dựng quyền sở hữu cho toàn thể nhân dânr
( 1 ) Đây là tư tưởng của Mác và Ăngghen trong Tuyên ngôn của đảng cộng sản .

( 2 ) Số liệu này có tính ước đạt gần sát và dựa trên cơ sở các số liệu từ cuốn Những yếu tố đặt ra trong tăng trưởng kinh tế tài chính Nước Ta tiến trình 2011 – 2020 do PSG, TS. Lê Quốc Lý ( chủ biên ), Nxb CTQG, 2013, tr. 126 .