Bệnh quai bị: nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và cách phòng ngừa – Công ty Cổ phần Vacxin Việt Nam

Quai bị là căn bệnh truyền nhiễm cấp tính, lây lan trực tiếp qua đường hô hấp. Bệnh có thể  bùng phát thành dịch và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như: viêm tinh hoàn, viêm buồng trứng, viêm não – màng não, viêm tụy, điếc tai,… Làm cách nào để có thể phòng ngừa bệnh quai bị hiệu quả, an toàn và tiết kiệm nhất?

Xem thêm bài viết liên quan:

Quai bị là bệnh gì?

Quai bị là căn bệnh phổ cập ở nhiều vương quốc trên quốc tế. Bệnh có tỷ suất mắc cao ở những vùng dân cư đông đúc, điều kiện kèm theo sống kém và nơi có khí hậu lạnh. Tại Nước Ta, bệnh quai bị tản phát quanh năm nhưng thường tập trung chuyên sâu vào những tháng thu – đông ở các tỉnh miền Bắc và Tây Nguyên, với tỷ suất mắc bệnh giao động trong khoản 10 đến 40 trường hợp trên 100 ngàn dân.

Tuy đã có vắc xin phòng bệnh quai bị, nhưng do việc tiêm vắc xin dự phòng chưa được phổ cập rộng rãi nên tỷ lệ mắc bệnh quai bị gần như không giảm trong vòng 10 năm trở lại đây. Tỷ lệ tử vong do quai bị rất thấp, nhưng nếu người bệnh chủ quan chậm trễ điều trị có thể khiến bệnh trở nặng và gây nên nhiều biến chứng khó lường.

Quai bị là căn bệnh phổ cập ở nhiều vương quốc trên quốc tế, gây nhiều biến chứng khó lường

Nguyên nhân gây bệnh quai bị

Quai bị do virus paramyxo gây nên. Đây là chủng virus có năng lực sống sót lâu ở thiên nhiên và môi trường bên ngoài khung hình : từ 30 đến 60 ngày ở nhiệt độ 15 đến 20 độ C, từ 1 đến 2 năm ở nhiệt độ – 25 tới – 70 độ C. Tuy nhiên, virus quai bị hoàn toàn có thể diệt nhanh gọn ở nhiệt độ trên 56 độ C, dưới ánh sáng mặt trời, với những hóa chất khử khuẩn chứa Clo và các chất khử khuẩn bệnh viện thường dùng.

Virus paramyxo là nguyên do gây bệnh quai bị

Đường lây truyền và thời gian ủ bệnh quai bị

Con người là ổ chứa và nguồn truyền nhiễm duy nhất của bệnh quai bị. Bệnh lây lan trực tiếp qua đường hô hấp khi người lành hít phải các bụi nước chứa virus từ người bệnh. Sau khi xâm nhập vào khung hình, virus bám vào niêm mạc mũi, miệng, chuyển dời đến nội tạng trải qua đường máu, rồi gây bệnh. Người bệnh trong quá trình khởi phát có năng lực lây lan can đảm và mạnh mẽ trong hội đồng. Trong 1 số ít trường hợp, người mang virus quai bị không có triệu chứng rõ ràng ( hay còn gọi là quai bị thể tiềm ẩn ) vẫn có năng lực lây truyền bệnh cho những người xung quanh.

• Thời gian ủ bệnh: thường kéo dài từ 2 đến 3 tuần, trung bình 18 ngày.
• Thời kỳ lây truyền: virus quai bị có trong nước bọt của người bệnh trước khi khởi phát từ 3 đến 5 ngày và sau khởi phát từ 7 đến 10 ngày, khoản thời gian này chính là giai đoạn lây truyền của bệnh. Trong đó, một tuần xung quanh ngày khởi phát là thời gian lây truyền bệnh mạnh mẽ nhất. Ngoài trú ngụ trong nước bọt, virus quai bị còn có trong nước tiểu người bệnh trong vòng 2 tuần.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh quai bị

Bất cứ đối tượng người dùng nào cũng có rủi ro tiềm ẩn mắc bệnh quai bị, từ trẻ nhỏ, thanh thiếu niên cho đến người lớn chưa có miễn dịch bảo vệ. Một số yếu tố làm tăng rủi ro tiềm ẩn mắc bệnh quai bị hoàn toàn có thể kể đến như :

• Độ tuổi: trẻ từ độ tuổi 2 đến 12, nhất là những trẻ chưa được tiêm vắc xin phòng ngừa bệnh quai bị;
• Tiếp xúc, sống chung, sinh hoạt tập thể chung với người bệnh hoặc dùng chung đồ vật với người bệnh;
• Người có hệ miễn dịch yếu.

Dấu hiệu và triệu chứng nhận biết bệnh quai bị

Triệu chứng của bệnh quai bị thường Open từ 2 đến 3 tuần sau khi bị nhiễm virus, sau đó giảm dần trong tuần tiếp theo. Sưng đau ở một hoặc cả hai tuyến nước bọt mang tai ( ở vùng má và hàm ) là triệu chứng đặc trưng nhất của bệnh. Tình trạng sưng đau hoàn toàn có thể diễn biến nặng đến mức phần góc của xương hàm dưới mang tai không còn nhìn thấy được. Một bên mang tai hoàn toàn có thể sưng trước bên kia và có khoản 25 % người bệnh quai bị chỉ sưng một bên. Trong một số ít trường hợp ít gặp, các tuyến nước bọt ở hàm dưới và dưới lưỡi cũng hoàn toàn có thể sưng đau.

Sưng đau ở một hoặc cả hai tuyến nước bọt mang tai là triệu chứng đặc trưng nhất của bệnh Triệu chứng của bệnh quai bị đôi lúc bị nhầm lẫn với sưng hạch bạch huyết hay sưng tuyến nước bọt do bệnh cúm. Ngoài triệu chứng sưng đau nổi bật ra, một số ít triệu chứng không nổi bật hoàn toàn có thể Open trước đó như sốt nhẹ lê dài 3 đến 4 ngày, đau đầu, đau cơ, chán ăn, stress … Một số người nhiễm virus quai bị chỉ biểu lộ 1 số ít triệu chứng không đặc hiệu, thậm chí còn không có triệu chứng.

Biến chứng của bệnh quai bị

Tuy lành tính, nhưng nếu không được điều trị đúng cách, bệnh quai bị hoàn toàn có thể tiến triển nặng dẫn đến nhiều biến chứng nguy hại cho người bệnh, như :

Viêm tinh hoàn do quai bị: là một loại viêm tinh hoàn đặc hiệu có thể gặp ở trẻ em, thanh thiếu niên và cả người trưởng thành. Khi bệnh nhân gặp biến chứng viêm tinh hoàn quai bị, tinh hoàn sẽ sưng to hơn bình thường từ 2 đến 3 lần, đau vùng bìu, mào tinh dày bất thường, sốt cao và mệt mỏi. Sau khi gặp biến chứng viêm tinh hoàn quai bị, có đến 30% người bệnh bị teo tinh hoàn, ảnh hưởng lớn đến số lượng và chất lượng tinh trùng, gia tăng nguy cơ vô sinh.

Viêm buồng trứng do quai bị ở nữ giới chiếm tỷ lệ 7%. Người bệnh thường có các dấu hiệu như đau bụng âm ỉ hoặc đau từng cơn ở một bên hố chậu, sốt, ra nhiều khí hư bất thường, có mùi hôi, biến đổi về màu sắc. Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, viêm buồng trứng do quai bị có thể tiến triển thành viêm buồng trứng mãn tính, dính buồng trứng, u nang ống dẫn trứng, u nang buồng trứng, mưng mủ buồng trứng, tắc vòi trứng, chất lượng trứng suy giảm gây ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nữ giới.

Quai bị hoàn toàn có thể gây biến chứng viêm buồng trứng ở phụ nữ và viêm tinh hoàn ở phái mạnh, ngày càng tăng rủi ro tiềm ẩn vô sinh

Viêm não: sau khi xâm nhập vào cơ thể, virus quai bị có thể tấn công hệ thần kinh trung ương (não và tủy sống) tăng nguy cơ viêm màng não, viêm não. Các biến chứng hệ thần kinh từ quai bị thường gặp ở người lớn, tuy nhiên trong một số trường hợp vẫn có thể gặp ở trẻ em.

Điếc tai vĩnh viễn: Theo trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ, điếc tai do quai bị là một biến chứng rất hiếm gặp, với tỷ lệ gặp khoảng 2/10.000 trường hợp bệnh. Điếc tai thường xảy ra ở giai đoạn khởi phát của bệnh, do virus quai bị làm tổn thương ốc tai. Điếc tai do quai bị thường là điếc không hồi phục, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống sau này của bệnh nhân. Hiện nay, chưa có biện pháp hữu hiệu để ngăn ngừa và điều trị biến chứng này, các bác sĩ chỉ có thể cấy ghép ốc tai để cải thiện thính lực cho người bệnh. Tuy nhiên, đây là phương pháp rất khó khăn và tốn kém.

Ngoài những biến chứng kể trên, bệnh quai bị còn hoàn toàn có thể dẫn đến 1 số ít biến chứng khác hiếm gặp hơn như : viêm tụy, viêm cơ tim, viêm tuyến giáp, viêm đường hô hấp, … Đặc biệt, nếu phụ nữ có thai trong vòng 12 đến 16 tuần đầu thai kỳ mắc bệnh quai bị, tỷ suất sảy thai là rất cao.

Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm

Nhìn chung, tác dụng xét nghiệm đóng vai trò không lớn trong chẩn đoán bệnh quai bị, vì triệu chứng lâm sàng của bệnh khá nổi bật. Thông thường, người bệnh quai bị được chỉ định làm xét nghiệm trong những trường hợp thật sự thiết yếu hoặc Giao hàng cho mục tiêu điều tra và nghiên cứu. Để phân lập virus, các bác sĩ sẽ lấy các mẫu bệnh phẩm của bệnh nhân như máu, nước bọt, dịch não tủy. Trong đó, máu và dịch não tủy được tích lũy ở quy trình tiến độ sớm trong khoảng chừng từ 0 đến 7 ngày, hoặc muộn hơn từ 14 đến 21 ngày, để làm xét nghiệm tìm kháng thể IgM hoặc dịch chuyển hiệu giá kháng thể IgG.

Các phương pháp xét nghiệm bệnh quai bị thường được ứng dụng tại nước ta là:

• CI – cố định bổ thể, NT – trung hòa đám hoại tử,
• ELISA – miễn dịch gắn men có khả năng phát hiện kháng thể quai bị trong máu hoặc dịch não tủy,
• IFA – miễn dịch huỳnh quang gián tiếp có khả năng phát hiện kháng nguyên và kháng thể đặc hiệu.

Phương pháp điều trị bệnh quai bị

Hiện nay, bệnh quai bị vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu mà chỉ là điều trị triệu chứng. Khi phát hiện bệnh, nên cách ly người bệnh trong khoảng chừng 2 tuần. Trong trường hợp bệnh nhẹ, người bệnh hoàn toàn có thể được cách ly và điều trị tại nhà theo sự hướng dẫn của các cơ sở y tế. Trong thời hạn cách ly, bệnh nhân cần hạn chế tiếp xúc, tiếp tục đeo khẩu trang. Đồ dùng cá thể của người bệnh và dụng cụ y tế có tương quan cần phải được khử khuẩn bằng dung dịch cloramin 2 % hoặc các chất khử khuẩn khác. Sau khi hết thời hạn cách ly, các dụng cụ cá thể của người bệnh và buồng bệnh cần được khử khuẩn lần cuối để tránh rủi ro tiềm ẩn lây nhiễm cho hội đồng. Những thói quen hoạt động và sinh hoạt cùng các chiêu thức tương hỗ sau hoàn toàn có thể giúp giảm triệu chứng của bệnh quai bị :

• Nghỉ ngơi đầy đủ, tránh vận động mạnh.
• Uống nhiều nước, tránh nước ép trái cây có vị chua làm kích thích tuyến nước bọt, làm tình trạng bệnh xấu đi.
• Chườm lạnh có thể giúp xoa dịu cơn đau.
• Chườm ấm và dùng thêm thuốc Paracetamol có thể giúp hạ sốt.
• Giữ vệ sinh vòm họng bằng cách súc nước muối sinh lý, nước muối ấm hay nước súc miệng.
• Ăn thức ăn mềm hoặc lỏng, chia nhỏ các bữa ăn trong ngày và cần tránh những loại thức ăn có tính axit xitric như cam, chanh, bưởi, những loại thức ăn cay, những loại thức ăn làm từ nếp và thịt gà. Ngoài ra, người bệnh cần bổ sung thêm những loại rau xanh, dưa đỏ.
• Vệ sinh môi trường sống, làm thông thoáng nhà ở, tận dụng ánh sáng mặt trời.

Trong trường hợp viêm tinh hoàn, người bệnh cần mặc quần lót nâng tinh hoàn để giảm đau, dùng thêm corticoid liều cao ngay từ đầu, Prednisolon 60 mg / ngày, sau đó giảm dần trong 7 – 10 ngày. Cần tìm hiểu thêm quan điểm bác sĩ điều trị trước khi sử dụng bất kể loại thuốc điều trị bệnh quai bị nào.

Phòng ngừa bệnh quai bị bằng cách nào?

Phương pháp hiệu suất cao, tiết kiệm ngân sách và chi phí và bảo đảm an toàn nhất để dự trữ bệnh quai bị là tiêm vắc xin khá đầy đủ và đúng lịch. Tất cả các đối tượng người tiêu dùng từ trẻ nhỏ, thanh thiếu niên, người trưởng thành chưa có miễn dịch cần tiêm chủng phòng ngừa bệnh quai bị. Trong tiêm chủng dịch vụ, Vắc xin 3 trong 1 MMR II ( Mỹ ) và MMR ( Ấn Độ ) là 2 loại vắc xin phòng ngừa bệnh Sởi – Quai bị – Rubella được lưu hành thoáng đãng.

MMR II (Mỹ) và Vắc xin Measles-Mumps-Rubella (Ấn Độ) phòng các bệnh Sởi – Quai bị – Rubella được chỉ định để tạo miễn dịch cho cả trẻ em và người lớn (trẻ em trên 1 tuổi) chưa được tiêm phòng đầy đủ các mũi tiêm cơ bản hoặc chưa từng tiêm phòng. Với người lớn đã từng mắc cả 3 bệnh Sởi – Quai bị – Rubella thì sẽ kiểm tra miễn dịch để có cần thiết phải tiêm nhắc lại hay không.

Lịch tiêm 2 mũi cho trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên đến dưới 7 tuổi:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên.
• Mũi 2: khi trẻ 4 – 6 tuổi, cách mũi 1 ít nhất 1 tháng.

Lịch tiêm 2 mũi cho trẻ từ 7 tuổi và người lớn

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên.
• Mũi 2: cách mũi 1 ít nhất 1 tháng.

Lưu ý : Trong những trường hợp đặc biệt quan trọng, trẻ hoàn toàn có thể tiêm phòng vắc xin Sởi – Quai bị – Rubella tích hợp từ khi 9 – 12 tháng tuổi. Tuy nhiên, chỉ tiêm cho trẻ độ tuổi này khi trẻ đang sống trong vùng có dịch mà chưa có miễn dịch kháng bệnh, khi có chỉ huy của chương trình tiêm chủng lan rộng ra. Lúc này, mũi tiêm sớm nhất tiêm khi trẻ được 9 tháng tuổi, mũi thứ 2 vào lúc trẻ 15 – 18 tháng tuổi và mũi tiêm thứ 3 cách mũi tiêm trước từ 3 – 5 năm. Phụ nữ nên hoàn tất lịch tiêm trước khi có thai tối thiểu 3 tháng. Trong trường hợp lỡ tiêm vắc xin mới biết mình có thai, sản phụ nên thông tin ngay với bác sĩ sản khoa để được tư vấn và theo dõi thai kỳ. Việc tiêm vắc xin phòng bệnh Sởi – Quai bị – Rubella trong thai kỳ không phải là yếu tố tiên quyết để chấm hết thai kỳ. Trung tâm Tiêm chủng VNVC là địa chỉ vàng tiêm chủng được nhiều người mua tin cậy và lựa chọn. VNVC có nhiều loại vắc xin phòng bệnh truyền nhiễm cho trẻ nhỏ và người lớn, trong đó có vắc xin phòng ngừa bệnh Sởi – Quai bị – Rubella. Bạn hoàn toàn có thể trọn vẹn yên tâm khi lựa chọn tiêm ngừa tại VNVC, vì tổng thể những loại vắc xin được sử dụng trong Hệ thống đều có nguồn gốc rõ ràng, được nhập khẩu chính hãng từ các hãng dược số 1 quốc tế và các công ty uy tín số 1 Nước Ta. Bên cạnh đó, đội ngũ bác sĩ và điều dưỡng viên của VNVC được đào tạo và giảng dạy chuyên nghiệp, giàu kinh nghiệm tay nghề và có chứng từ bảo đảm an toàn tiêm chủng.

Để được tư vấn và đặt lịch tiêm vắc xin, bạn có thể đăng ký tại đây hoặc gọi vào hotline 028.7300.6595, nhắn tin cho Fanpage VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn hoặc liên hệ trực tiếp hệ thống các trung tâm tiêm chủng VNVC trên cả nước.

Đánh giá bài viết