Nhạc sĩ Hoàng Nguyên – Cuộc đời đầy trắc ẩn

Trong lứa nhạc sĩ đầu tiên xuất hiện tại Sài Gòn sau Hiệp định Genève, với giai điệu mang tiết điệu boléro, người ta thường nhắc tới Hoàng Nguyên. Không chỉ viết theo tiết điệu boléro, ca khúc Hoàng Nguyên thời bấy giờ được ưa chuộng vì ông là người đã sử dụng tiết điệu này để viết về xứ Đà Lạt mộng mơ. Đó là “Ai lên xứ hoa đào” và “Bài thơ hoa đào” nổi tiếng. Ông được coi là người đội vương miện nhan sắc cho Đà Lạt.

Sớm mê nhạc – họa

Nghe ca khúc Hoàng Nguyên viết về Đà Lạt, ai cũng nghĩ tác giả hẳn là người sinh ra và lớn lên ở đấy nhưng trọn vẹn không phải vậy .

Vào một dịp đại hội nhạc sĩ Việt Nam ở Hà Nội, nhạc sĩ Huỳnh Anh Kiệt ở Vĩnh Long ra dự. Lúc giải lao, ông kéo tôi ra một góc và thầm thì: “Em phải bỏ thời gian nghiên cứu về cuộc đời Hoàng Nguyên. Ông ấy là người tham gia cách mạng. Đấy là một cuộc đời đầy trắc ẩn”. Nghe ông Kiệt nhắc nhở, tôi bắt đầu để tâm đến Hoàng Nguyên.

Hoàng Nguyên tên khai sinh là Cao Cự Phúc, sinh năm 1930 tại xã Diễn Bình, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An. Dòng họ Cao Cự ở Diễn Bình là một chi của họ Cao Đại Tôn ở Nho Lâm – Diễn Thọ. Ngày 12-8 vừa mới qua, Chi hội Văn học – Nghệ thuật huyện Diễn Châu đã tổ chức triển khai tọa đàm xác lập quê nhà gốc của Hoàng Nguyên là đây chứ không phải Quảng Trị như từng ghi trong 1 số ít tài liệu viết về ông lâu nay. Ông nội Hoàng Nguyên có hai vợ. Cha của Hoàng Nguyên, ông Cao Cự Bành, là con bà cả. Hiện nay, con hai bà vẫn còn vài người đang sống tại xóm 2, xã Diễn Bình. Căn nhà nơi Hoàng Nguyên sinh ra hiện vẫn còn dấu tích .Hoàng Nguyên mê nhạc và họa từ nhỏ. Ông học trường huyện ( nay là Trường trung học phổ thông Nguyễn Xuân Ôn ), lúc ấy Nghệ An thuộc vùng tự do Khu Bốn. Bởi thế, ông từng được học nhạc của thầy Nguyễn Văn Thương từ Huế ra tham gia Toàn quốc kháng chiến. Hoàng Nguyên còn đem kiến thức và kỹ năng nhạc họa dạy cho lớp ít tuổi hơn ở làng. Trong số những người đó có giáo sư Cao Cự Bội ( giáo sư đầu ngành của Ngân hàng Nước Ta ) – về vai vế trong họ, ông là chú của Hoàng Nguyên nhưng về tuổi tác thì thua 6 tuổi .Năm 1948, Hoàng Nguyên nhập ngũ và tham gia Văn Công quân đội ở Khu Bốn. Năm 1950, trong số những người ” dinh tê ” vẫn có những người được ta bí hiểm đưa vào địch hậu để nhận những trách nhiệm đặc biệt quan trọng khác nhau, cài vào cơ quan địch theo nhiều phương pháp. Hoàng Nguyên cũng được lãnh nghĩa vụ và trách nhiệm như thế khi theo cha vào Quảng Trị. Từ Quảng Trị, ông vào học tại Trường Quốc học Huế. Để đủ tuổi đi học, lý lịch Hoàng Nguyên đã thay ngày tháng năm sinh là 3-1-1932 và nơi sinh là Quảng Trị. Sau Trường Quốc học Huế, ông vào Đại học Huế được thời hạn ngắn rồi bỏ học .

Số phận nổi trôi

Sau Hiệp định Genève, Hoàng Nguyên lên Đà Lạt, dạy học tại Trường Tư thục Tuệ Quang thuộc chùa Linh Quang ở khu số 4 do Thượng tọa Thích Thiện Tấn làm hiệu trưởng. Hoàng Nguyên dạy môn Việt văn và nhạc. Nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9 là học trò của Hoàng Nguyên lúc đó .Những năm tháng ở Đà Lạt, Hoàng Nguyên đã viết ” Ai lên xứ hoa đào ” và ” Bài thơ hoa đào “. Hai nhạc phẩm này đã ngay lập tức đi vào tầm cỡ và trở thành 2 trong 3 ca khúc hay nhất về Đà Lạt thời ấy ( nhạc phẩm thứ ba là ” Thành phố buồn ” của Lam Phương ). Năm 1956, trong một đợt truy lùng của chính quyền sở tại Hồ Chí Minh, Hoàng Nguyên bị nghi vấn có hoạt động giải trí chống cơ quan chính phủ vương quốc vì khi tư gia bị khám xét, công an tìm được bản ” Tiến quân ca ” của Văn Cao. Bởi vậy, ông bị bắt và đày ra Côn Đảo .Ở Côn Đảo, Hoàng Nguyên được chúa hòn đảo ngưỡng mộ, đưa về tư gia dạy nhạc và Việt văn cho con gái. Không ngờ, lửa tình giữa chàng nhạc sĩ và ái nữ chúa hòn đảo ( 19 tuổi ) phát cháy mãnh liệt. Cuộc tình ấy đã cho tác dụng là ái nữ chúa hòn đảo mang thai. Chúa đảo đã buộc Hoàng Nguyên phải hợp thức hóa chuyện tình thành chuyện trăm năm và hứa trả tự do cho ông. Như lời hứa của chúa hòn đảo, nhạc sĩ được trả tự do về lại Hồ Chí Minh, vừa dạy học ở Trường Tư thục Quốc Anh vừa sáng tác. Cũng có quan điểm cho rằng rất hoàn toàn có thể Hoàng Nguyên vẫn thực thi trách nhiệm của tổ chức triển khai cách mạng giao vì trong thực tiễn, ông chưa bị lộ .Năm 1961, Hoàng Nguyên theo học tại Đại học Sư phạm Hồ Chí Minh, ban Anh văn. Trong thời hạn học ĐH, do sớm nổi tiếng, Hoàng Nguyên quen biết Thị trưởng TP Phan Thiết tên là Phạm Ngọc Thìn. Vợ thị trưởng này là nữ diễn viên Huỳnh Khanh, vì hâm mộ năng lực Hoàng Nguyên nên nhận ông là em nuôi và nhờ ông dạy kèm cô con gái Phạm Thị Ngọc Thuần. Lại thêm một lần thầy trò yêu nhau. Lần này thì Hoàng Nguyên trở thành con rể của thị trưởng Phan Thiết. Ca khúc ” Thuở ấy yêu nhau ” sinh ra vào năm tháng ấy .

Bên cạnh ca khúc về Đà Lạt, Hoàng Nguyên còn có ca khúc “Tà áo tím” viết về Huế cũng rất nổi tiếng.

Nhạc sĩ Hoàng Nguyên. Ảnh : TƯ LIỆU

Câu hỏi lớn chưa lời đáp

Năm 1965, Hoàng Nguyên bị động viên vào quân đội Hồ Chí Minh và được nhạc sĩ Anh Việt giao chủ trì ban nhạc ” Hương thời hạn ” lôi cuốn khá nhiều người theo dõi. Mặc áo lính nhưng Hoàng Nguyên thường viết tình ca. Ông có góp sức gì cho cách mạng thì chắc phải đến khi nào đó, tất cả chúng ta mới hoàn toàn có thể biết rõ. Nhưng sự ra đi vĩnh viễn của ông vào ngày 21-8-1973 ở Vũng Tàu, dư luận lúc đó cho là tai nạn thương tâm xe hơi, thì còn đầy nghi vấn. Có quan điểm cho rằng hoàn toàn có thể ông đã bị phát hiện và thủ tiêu .Tương truyền, khi sống, Hoàng Nguyên là người mô phạm và đức độ. Nhưng vì trách nhiệm, ông đã phải có những mối quan hệ với nhiều người, trong đó có những nữ ca sĩ, khiến bà Hoàng Nguyên nhiều khi rầu lòng. Song, làm thế nào ông hoàn toàn có thể lý giải rõ cho bà hiểu được. Riêng về âm nhạc, ông và bạn hữu cùng trang lứa đã góp phần trong việc tăng trưởng dân nhạc, do nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ khởi xướng, trải qua việc ” Việt hóa ” tiết điệu boléro .Hoàng Nguyên ra đi quá sớm, ở tuổi 43, khi đang sáng tác sung sức, để lại vợ và 3 người con. Những người bạn thân thương là những nhạc sĩ Anh Việt, Nguyễn Hiền, Nguyễn Lan Đài và Nguyễn Ánh 9 đã xuất bản một tuyển tập nhạc của nhóm nhằm mục đích góp tiền xây bia mộ cho ông. Trong bài viết ” Một cung đàn tài hoa bạc mệnh “, nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9 bày tỏ rất tha thiết về thầy mình : ” Hoàng Nguyên vĩnh viễn ra đi đã gần nửa thế kỷ, gửi lại cho đời không ít những tác phẩm đáng trân trọng bởi nét nhạc tài hoa và ca từ thấm đậm ” .

Hoàng Nguyên là một số phận đầy trắc ẩn sau những giai điệu dìu dặt du dương mà ông để lại cho đời. Có lẽ trong lòng những người yêu nhạc sẽ mãi mãi vang vọng những giai điệu kỷ niệm của một thời. Dù Hoàng Nguyên đã ra đi từ 45 năm trước nhưng tôi tin tài hoa của ông đã và sẽ đóng góp cho nền âm nhạc Việt Nam chúng ta nhiều thế hệ nữa. 

Di sản âm nhạc đáng tự hào

Nhạc phẩm của Hoàng Nguyên được hát trên những sàn diễn nhiều năm qua, nhất là từ thời Open, thay đổi : ” Ai lên xứ hoa đào “, ” Bài tango cho riêng em “, ” Bài thơ hoa đào “, ” Cho người tình lỡ “, ” Đà Lạt mưa bay “, ” Đàn ơi xa rồi “, ” Đi giữa quê nhà “, ” Đừng trách gì nhau “, ” Đường nào em đi “, ” Đường nào lên Thiên Thai “, ” Duyên nước tình trăng “, ” Em chờ anh trở lại “, ” Gió trăng ngàn “, ” Hương thu về “, ” Lá rụng ven sông “, ” Nước mắt đêm xuân “, ” Sao em không đến “, ” Tà áo tím “, ” Thuở ấy yêu nhau ” … Trong chương trình ” Giai điệu tự hào ” Xuân 2018, ca khúc ” Ai lên xứ hoa đào ” của ông được vang lên da diết. Trong buổi tọa đàm về nhạc sĩ Hoàng Nguyên nhân kỷ niệm 45 năm mất của ông, bạn bè nghệ sĩ và chỉ huy tỉnh Nghệ An đã tôn vinh ông với niềm tự hào dành cho người con Diễn Châu nói riêng, Nghệ An nói chung về di sản âm nhạc mà ông đã để lại cho đời .

“Người về thiên cổ vương Đà Lạt/ Tà áo tím chiều Huế mộng mơ/ Châu Diễn cố hương không phai nhạt/ Hồn phách bay về trong nắng mưa”.