Hết thuốc chữa!

Mới đây mạng xã hội dậy sóng khi hình ảnh những người kham khổ tột cùng, mắc chứng tinh thần Open trong bộ dạng đói cơm rách nát áo, khiến ai nấy nhìn thấy cũng xót xa. Báo chí truyền thông online ngay lập tức vào cuộc, và thực sự phía sau sự khổ nhọc của những người vốn đã khổ tột cùng được hé lộ, gây phẩn nộ trong dư luận cả nước .

‘Tấn công’ những người yếm thế

Theo hiệu quả thanh tra của Sở Lao động Thương binh và Xã hội Nghệ An, trong vòng 4 năm, chỉ huy Trung tâm Bảo trợ xã hội tỉnh này đã “ ăn bớt ” của những đối tượng người tiêu dùng xã hội số tiền gần 800 triệu. Báo chí đưa tin trước đó hai tháng, Sở Lao động Thương binh và Xã hội Nghệ An nhận được nhiều phản ánh trên những trang mạng và từ những nhà từ thiện nói về yếu tố đời sống của người bệnh tinh thần, người già tại Trung tâm bảo trợ của tỉnh không được cán bộ chăm sóc, chăm nom. Thậm chí đáng nói hơn, phúc lợi của những đối tượng người tiêu dùng xã hội tại Trung tâm bảo trợ có tín hiệu bị bớt xén, tiền trợ cấp bị “ ăn chặn ” bằng cách mua thực phẩm không đủ tiêu chuẩn, ít hơn hoặc khai khống giá và quần áo, trang thiết bị không được cấp .

Nhìn về mặt nhân đạo, rõ ràng lãnh đạo của các cơ sở này có vấn đề lớn về ý thức nhân văn, đạo đức lẫn tính người. Người Việt vốn dạy trẻ nhỏ câu “bầu bí tương thân”; “lá lành đùm lá rách”, thế mới đáng làm người. Vậy mà đằng này, bầu chẳng thương bí, lá lành không những không đùm lá rách, mà còn “tấn công” để lá rách thành lá tả tơi, hiển hiện là những phận người nổi trôi theo những bữa ăn bị cắt xén đến mức không thể chấp nhận trong một xã hội phát triển.

Về mặt pháp luật, việc cắt xén phần ăn và ăn chặn tiền trợ cấp của bất kể người dân nào hay đối tượng người dùng nào ( công nhân, viên chức, … ) cũng đã là một cái tội không hề gật đầu ; việc ăn bớt của những người mắc bệnh tâm thần thì lại càng phải quy tội nặng gấp nhiều lần. Cứ nghĩ đến những ánh mắt, nụ cười khờ dại đến xót lòng của những người mắc bệnh tâm thần, cứ mãi miết ngồm ngoàm những miếng cơm lùa vội, chẳng có thịt thà củ quả, chẳng có thực phẩm tươi ngon mà họ đáng được nhận … để đổi lại những đồng xu tiền được xếp gọn trong cặp táp của ông bà quản trị, chợt thấy đời sống sao quá nhẫn tâm .

Tham nhũng vặt nguy hiểm không kém các vụ án lớn

Thật ra đây không phải lần đầu tại Nước Ta Open thông tin “ ăn chặn ” tiền ăn, tiền trợ cấp cho người mắc bệnh tâm thần hoặc trẻ nhỏ – vốn chưa nhận thức được quyền hạn bản thân. Gần như năm nào dư luận, truyền hình, báo chí truyền thông cũng có một vài vụ ghi nhận việc người lớn, những kẻ nắm quyền quản trị, “ ăn bớt ” khẩu phần thức ăn, sữa hay những thực phẩm dinh dưỡng của trẻ nhỏ. Ở những trường học trung học phổ thông, thậm chí còn ĐH, cũng từng có phản ánh về cách thu chi những khoản tiền từ cha mẹ, sinh viên không rõ ràng, thiếu tính thuyết phục tại một số ít đơn vị chức năng nhất định .

Nhiều người vẫn nghĩ chuyện ăn chặn, ăn bớt, chung quy cũng là một hình thức tham nhũng, sẽ chỉ tác động nhiều đến xã hội nếu đó là các vụ án lớn tính bằng tiền tỷ. Tuy nhiên, thật ra việc vấp phải quá nhiều các vụ tham nhũng vặt cũng khiến xã hội chịu không ít tai vạ, ảnh hưởng nặng nề mà người bị bệnh tâm thần là tầng lớp chịu thiệt nhiều nhất sau tất cả những chuyện xấu xí nhất xảy ra.

Một là, việc ăn chặn, ăn bớt khẩu phần, quần áo, nhu yếu phẩm … sẽ ảnh hưởng tác động một cách rõ ràng và gây hậu quả nặng nề so với người bị bệnh tâm thần, vốn chẳng có năng lực nhận thức và phản ứng để nhà chức trách hoàn toàn có thể phát hiện và kịp thời giải quyết và xử lý. Một đứa trẻ, một cụ già, một người bệnh tinh thần không hề nhận ra hay làm gì khác hơn ngoài việc cam chịu ăn ít hơn, ăn dở hơn, ăn thiếu vệ sinh hơn, thiếu bảo đảm an toàn hơn. Hàng trăm, hàng ngàn người phải bị cắt xén, tạo nên một mạng lưới hệ thống xã hội không ổn định, bởi quyền lợi không đến đúng người được tận hưởng, chỉ vỗ béo và làm giàu cho những kẻ vốn quá đủ ma mảnh để bỏ túi riêng. Và rồi nhà nước sẽ phải chi ra một lượng lớn tiền để bù đắp, không thay đổi, thậm chí còn là bồi thường cho những người bị hại ; nhưng dù có thế thì niềm tin vào mạng lưới hệ thống quản trị phúc lợi xã hội nhà nước cũng bị lung lay trong lòng dân .
Hai là, chính việc tham nhũng vặt như kiểu cắt xén lại rất khó phát hiện. Người bị hại cũng không hay, cũng không có ý chí đấu tranh đòi quyền công minh, nên việc đưa ra ánh sáng những vụ án tham nhũng vặt là điều không phải dễ. Hơn thế nữa, xử thế nào cho công minh với người bị bệnh tâm thần yếm thế – dù họ không hề nói ra và đấu tranh – cũng là một dấu hỏi lớn cho những ngành tính năng .

Phải đẩy mạnh tư nhân hóa

Kinh nghiệm thực tiễn cho thấy những vương quốc còn phụ thuộc vào quá nhiều vào mạng lưới hệ thống quản trị phúc lợi xã hội kiểu nhà nước sẽ thường xảy ra nhiều xấu đi, như kiểu bớt xén, ăn chặn. Đơn giản là vì nhà nước muốn có mạng lưới hệ thống nhân viên cấp dưới tốt phải chi trả lương cao, vì người lao động thao tác trong môi trường tự nhiên đặc biệt quan trọng ( tiếp xúc với trẻ con, chăm nom người già, trông nom người mắc bệnh tâm thần … ). Tuy nhiên đó là một thử thách lớn mà không phải chính phủ nước nhà nào cũng đủ sức cung ứng, thế nên người lao động thường có xu thế ăn chặn những khoản trợ cấp của người yếm thế. Đó là chưa kể việc vừa quản trị vừa giám sát sẽ không tạo ra một chính sách kiềm chế và đối trọng hiệu suất cao, dễ sinh ra xấu đi trong hoạt động giải trí .
Ở những nước tăng trưởng, những viện tinh thần, dưỡng lão, nhà trẻ … đều một tay tư nhân tham gia kiến thiết xây dựng và tăng trưởng dưới sự tương hỗ hữu hạn nhưng giám sát tuyệt đối ngặt nghèo của nhà nước. Tư nhân không chỉ có kinh nghiệm tay nghề, vốn mà còn có cả năng lực kêu gọi nguồn lực chất lượng tốt. Thử đến thăm những viện dưỡng lão Nhật hay Mỹ, châu Âu, … người ta sẽ thấy sức mạnh của việc nhà nước bắt tay tư nhân xử lý và giải quyết và xử lý những nội dung và việc làm tương quan đến phúc lợi xã hội cho người bệnh tinh thần .
* Blog của Cao Huy Huân là blog cá thể. Các bài viết trên blog được đăng tải với sự chấp thuận đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của nhà nước Hoa Kỳ .