10 Ảnh Hưởng Của Văn Hóa Trung Quốc Đến Việt Nam

Văn hóa Trung Quốc là một trong những nền văn hóa lâu đời và phức tạp nhất trên thế giới. Nền văn hóa này có ảnh hưởng sâu rộng đến khu vực Đông Nam Á và đặc biệt là ở Việt Nam. Vậy những ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc đến Việt Nam là như thế nào? tích cực hay tiêu cực? được thể hiện rõ nét ở những mặt nào?

Ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc đến đời sống người Việt Nam

1. Những ảnh hưởng về tư tưởng tôn giáo .

Trung Quốc có rất nhiều những giáo lý và tư tưởng nổi tiếng. Rất nhiều trong số đó đã ảnh hưởng sâu sắc đến Việt Nam như Phật giáo (Bắc Tông), các hệ tư tưởng như Nho giáo, Đạo giáo hay các tư tưởng về quản lý,… từ xa xưa. Và cho đến ngày nay những điều này vẫn còn ý nghĩa quan trọng trong các hoạt động học tập, nghiên cứu hay quản lý nhà nước.

Một trong số những ảnh hưởng thâm thúy nhất phải kể đến tiên phong đó chính là Nho giáo. Nho giáo sinh ra ở Nước Trung Hoa, được biết tới là tư tưởng do Khổng Tử sáng lập. Nho giáo gia nhập vào Việt Nam kể từ thời Bắc thuộc nhưng chỉ được thừa nhận một cách chính thức từ khi Nhà Lý cho thiết kế xây dựng khu công trình Văn Miếu thờ Khổng Tử. Thời Lê là mốc lưu lại sự ảnh hưởng sâu rộng của Nho giáo khi tư tưởng này thông dụng ở giai cấp thống trị và những tầng lớp tri thức trong xã hội bấy giờ .

2. Y Học truyền thống

Y học truyền thống Việt Nam hay ta vẫn thường gọi với cái tên “ Đông y ” được coi là một nhánh tăng trưởng của y học Trung Quốc đã có niên đại hình thành hơn 3500 năm .
Tương tự như y học cơ bản Trung Quốc, Đông y cũng quy tụ đủ yếu tố, hình thức trong điều trị như : Sự phong phú của những loại thảo mộc, trị liệu bằng xoa bóp, cạo gió, châm cứu, bấm huyệt, vận khí công, nắn xương hay liệu pháp dinh dưỡng …
Nền y học Đông y tăng trưởng gần như là song song với văn hóa của những nước Đông Á và nó đã được ứng dụng thoáng đãng, thông dụng trong đời sống, nhờ đó mà ta thấy đây là một kho tàng nhiều mẫu mã tri thức về y học với lịch sử dân tộc lâu bền hơn. Đi sâu vào nghiên cứu và điều tra thì hoàn toàn có thể thấy cơ sở lý luận của Đông y được khởi xướng từ ý niệm ngoài hành tinh được chia làm hai phần, tượng trưng cho hai thái cực âm – dương và thuyết ngũ hành. Trong đó, cuốn “ Hoàng đế nội kinh ” và “ Thương hàn luận ” của Trương Trọng Cảnh được xem là “ cái nôi ” của những học thuyết của y học cơ bản trong y học Nước Trung Hoa .
Theo lý luận y học truyền thống, sức khỏe thể chất là hiệu quả của sự tương tác giao thoa giữa những thực thể ( cơ quan trong khung hình ) và những yếu tố bên ngoài khung hình, tích hợp với sự tác động ảnh hưởng của những yếu tố gây bệnh tật. Do đó, chẩn đoán bệnh trong Đông y không chỉ là dựa trên những triệu chứng của khung hình người bệnh bộc lộ qua mạch đập, lưỡi, da, mắt … mà còn là xem xét những yếu tố như thói quen nhà hàng, ngủ nghỉ và thiên nhiên và môi trường xung quanh người đó như thế nào .
Vấn đề điều trị trong Đông y không chỉ là uống thuốc gì mà còn là những chiêu thức không dùng thuốc như châm cứu, xoa bóp, bấm huyệt, giác hơi … Trong đó, châm cứu được xem là tinh hoa vật lý trị liệu với niên đại hình thành từ rất truyền kiếp .
Châm cứu là liệu pháp tác động ảnh hưởng vào mạng lưới hệ thống kinh mạch vô cùng phức tạp trên khung hình con người với hàng trăm huyệt vị khác nhau. Đông y cho rằng những huyệt vị và những đường kinh mạch có sự liên hệ, ảnh hưởng tác động mật thiết đến cơ quan tạng phủ trong khung hình. Do đó, khi một cơ quan tạng phủ bị rối loạn thì hoàn toàn có thể tác động ảnh hưởng vào những huyệt vị tương ứng trên khung hình để điều trị .
Có một điều đặc biệt quan trọng là mạng lưới hệ thống huyệt vị, kinh mạch trong khung hình chỉ hoàn toàn có thể được diễn đạt chi tiết cụ thể qua chiêu thức châm cứu trong Đông y. Điều này không hề thực thi lại được trong giải phẫu sinh lý tân tiến hoặc nền tảng của Tây y .
Nhắc đến Đông y không hề không nhắc đến kho tàng thuốc Bắc đồ sộ. Đây là những vị thuốc có trong tự nhiên được khai thác và bào chế theo giải pháp y học Trung Quốc nhưng đã được nâng cấp cải tiến thêm bởi những thầy thuốc người Việt sao cho hợp đặc trưng khí hậu, văn hóa Việt Nam. Thuốc Nam được phân biệt với thuốc Bắc ở chỗ thuốc Nam là vị thuốc được tò mò trên chính chủ quyền lãnh thổ Việt Nam và được những thầy thuốc trong nước tìm tòi, tò mò ra. Tại Việt Nam phải kể đến những vị danh y được xem là tổ nghề như Danh y Tuệ Tĩnh, Thần y Lê Hữu Trác …

3. Ảnh hưởng về mặt giáo dục

Sự ảnh hưởng về mặt giáo dục của văn hóa Trung Hoa có mối tương quan mật thiết với sự ảnh hưởng của tư tưởng Nho giáo và Đạo giáo ở Việt Nam. Điều này được bộc lộ rất rõ trong chính sách khoa cử và sự tăng trưởng của những tầng lớp nho sĩ trong xã hội .
Theo đó, để thiết kế xây dựng một thiết chế quân chủ tập quyền theo quy mô Đông Á Nước Trung Hoa, cũng như những nguyên tắc cơ bản của phép trị nước thì những tầng lớp thống trị đã biến Nho giáo thành một nhu yếu tư tưởng thiết yếu mà giải pháp được xem là kế hoạch nhất là đánh vào chính sách khoa cử .
Theo những ghi chép lịch sử vẻ vang, ở thời Trần, chính sách khoa cử được tổi chức một cách rất quy củ với tổng thể 14 khoa thi ( 10 khoa chính thức và 4 khoa phụ ), lấy đỗ 282 người đại khoa, có học vị Thái học sinh. Năm 1374, có tổ chức triển khai thi Đình cho những tiến sỹ. 3 người đỗ đầu được gọi là Tam khôi : Trạng nguyên, Bảng nhãn, Thám hoa. ( Sau đặt thêm một học vị cấp cao nữa là Hoàng giáp ) .
Từ những cuộc thi và ảnh hưởng của nó mà những tầng lớp nho sĩ trong xã hội Việt Nam cũng ngày một tăng trưởng. Nổi bật trong số đó phải kể đến những nhân tài của quốc gia như : Lê Văn Hưu, Đoàn Nhữ Hài, Nguyễn Trung Ngạn, Trương Hán Siêu, Mạc Đĩnh Chi, Đường Chu Văn An …
“ Thuận theo thời cuộc ”, tầm ảnh hưởng của Nho giáo trong đời sống đã kéo theo nhu yếu học “ chữ nho ” hay ngoại ngữ chính là tiếng Trung Quốc bên cạnh việc học chữ Quốc ngữ trong những trường học nước ta thời bấy giờ .

4. Những ảnh hưởng về hội họa, kiến trúc, điêu khắc .

Trung Quốc vốn nổi tiếng với nhiều khu công trình kiến trúc nổi tiếng quốc tế như Vạn Lý trường thành, những lăng tẩm của vua chúa, hoàng cung, .. Hội hoạ Trung Quốc có lịch sử dân tộc 5000 – 6000 năm với những mô hình : bạch hoạ, bản hoạ, bích hoạ. Đặc biệt là thẩm mỹ và nghệ thuật vẽ tranh thuỷ mặc, có ảnh hưởng nhiều tới những nước ở Châu Á Thái Bình Dương. Cuốn Lục pháp luận của Tạ Hách đã tổng kết những kinh nghiệm tay nghề hội hoạ từ đời Hán đến đời Tuỳ. Điêu khắc nổi tiếng với những pho tượng Phật … Có thể nói thẩm mỹ và nghệ thuật kiến trúc, hội họa, điêu khắc của Trung Quốc phong phú và đa dạng, rực rỡ là vậy nên khó tránh khỏi tầm ảnh hưởng sâu rộng đến những vương quốc khác trong đó có Việt Nam .
Khi gia nhập vào Việt Nam, những hình thức nghệ thuật và thẩm mỹ này không chỉ là sự thừa kế mà nó còn là sự tăng trưởng, giao thoa cùng với đặc trưng thẩm mỹ và nghệ thuật của chính người Việt, từ đó tạo nên những thành tựu độc lạ như :

• Trong Kiến trúc: Chúng ta có những công trình nổi tiếng với vẻ đẹp độc đáo như Văn Miếu – Quốc Tử Giám, hoàng thành Thăng Long, thành nhà Hồ và một số công trình đền đài, tượng điêu khắc, tứ linh (long, ly, quy, phượng)…
• Trong hội họa: Chúng ta có những di sản nghệ thuật như tranh Đông Hồ, tranh Hàng Trống…

5. Những ảnh hưởng của chữ viết và văn học nghệ thuật và thẩm mỹ .

Đối với một dân tộc bản địa, chữ viết là một thành tố vô cùng quan trọng. Do đó, ngay từ khi xâm lược nước ta và trong suốt một ngàn năm phương Bắc đô hộ, Trung Quốc đã thực thi kế hoạch đồng điệu, áp đặt tất cả chúng ta sử dụng chữ Hán với ý nghĩa như chữ quốc ngữ .
Tuy nhiên mưu đồ này đã bất thành. Người Việt dù dùng chữ Hán nhưng đã phát minh sáng tạo ra ngôn từ của riêng mình đó là chữ Nôm. Sự sinh ra của chữ Nôm trên cơ sở cải biến từ chữ Hán được xem là một thành tựu quan trọng của văn minh Đại Việt. Bởi, chữ Nôm vừa mang đậm tính dân tộc bản địa ( Nam Nôm ) nhưng cũng tiềm ẩn văn hóa dân gian ( nôm na ) ở trong đó. Do đó, chữ Nôm cũng được xem là Quốc ngữ, Quốc âm của Việt Nam thời đó .

Mặc dù vậy ta không thể phủ nhận được sự chi phối, ảnh hưởng rất lớn của chữ Hán tới hệ thống văn học nghệ thuật và đời sống văn hóa tinh thần của người dân. Từ chữ Hán, tiếng Hán mà ở Việt Nam biết tới thể thơ Đường Cổ trong văn học Trung Hoa. Trong đó, cơ sở tư tưởng của văn hoc nghệ thuật cũng song hành với sự ảnh hưởng của tư tưởng Nho giáo và Phật giáo. Tiếp theo sau đó là sự ảnh hưởng của tư tưởng nho giáo tới dòng văn học yêu nước dân tộc và sự ra đời của tầng lớp Nho sĩ yêu nước mà tiêu biểu có Nguyễn Trãi là một đại diện.

6. Ảnh hưởng từ lịch sử dân tộc Trung Quốc đến Việt Nam

Ngoài ảnh hưởng của văn hóa trung quốc đến Việt Nam thì lịch sử Việt Nam cũng tương tự với Trung Quốc về bề dày lịch sử. Từ thời các triều đại Vua Hùng cho đến thời kỳ nghìn năm bắc thuộc đều có sự ảnh hưởng sâu sắc. Nước Đại Việt xưa là một vấn đề rõ nét nhất của sự ảnh hưởng bởi văn minh, văn hóa Trung Hoa, một trong những dân tộc lớn ngay cạnh chúng ta.

Tuy nhiên những sự ảnh hưởng đó không phải là sự xấu đi, mà nó cũng là thời cơ để cho nền văn hóa của dân tộc bản địa ta ngày càng thâm thúy theo một cách riêng. Những thứ mà đã được chắt lọc sau đó làm cho tương thích với văn hóa của người Việt .

7. Trang phục

Sau thời hạn 1000 năm bị phong kiến phương Bắc đô hộ, trang phục cổ Việt Nam có nhiều nét tương đương với Han Fu ( một loại quần áo cổ trang của Trung Quốc, từ thời cổ đại hoàng đế cách đây 21 thế kỷ đến thời nhà Minh, là một trong những phục trang truyền kiếp nhất quốc tế ) .
Đặc trưng của phục trang của mỗi vương quốc không riêng gì nhờ vào vào đặc trưng của thiên nhiên và môi trường khí hậu và thổ nhưỡng mà nó còn là sự ảnh hưởng của văn hóa và bề dày lịch sử dân tộc. Do đó tầm ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc lên trang phục cổ của người Việt là một điều khá dễ hiểu. Điều này cũng vô hình dung chung góp thêm phần tạo ra sự phong phú và nét đẹp của dân tộc bản địa của mỗi vương quốc .

8. Lễ hội – Ẩm thực

Ẩm thực Trung Quốc là một trong những nền văn hóa nhà hàng đa dạng chủng loại và rực rỡ bậc nhất. Điều này có được cũng chính là nhờ sự phong phú trong văn hóa và bề dày lịch sử vẻ vang của vương quốc này .
Văn hóa nhà hàng Nước Trung Hoa không riêng gì bộc lộ trong sự phong phú mà nó còn là sự tinh xảo đến kinh ngạc của nhiều món ăn từ sắc, hương và vị. Sự độc lạ này là do người Trung Quốc từ lâu đã ý niệm rằng một món ăn ngon cũng như là một tác phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ vậy. Mà tác phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ ấy không chỉ là sự phối hợp cảm nhận của ngũ quan mà còn là sự giao thoa của sắc tố, từ cách trình diễn món ăn, tới sự cân đối dinh dưỡng do những nguyên vật liệu có tính hàn, tính nhiệt tích hợp với nhau tạo nên .
Hơn 5000 năm lịch sử dân tộc của một quốc gia to lớn nên văn hóa nhà hàng Trung Quốc là tổng hợp đặc trưng của rất nhiều vùng miền trên cả nước. Ngoài ra, mỗi một vùng miền lại có đặc trưng riêng về khí hậu, thời tiết nên cách chế biến và phát minh sáng tạo trong nhà hàng siêu thị đã tạo nên một bức tranh toàn cảnh đồ sộ độc lạ .
Sự phong phú trong văn hóa nhà hàng siêu thị của Trung Quốc đã ảnh hưởng rất lớn tới nền nhà hàng Việt Nam. Trong đó có nhiều món ăn của người Việt được biến tấu từ siêu thị nhà hàng Trung hoa như vịt quay, bún nước, lẩu …
9. Sự ảnh hưởng về chính trị xã hội .
Trung Quốc là một vương quốc lớn có nhã nhặn truyền kiếp. Lịch sử cho thấy nước này đã từng đêm quân chinh phạt nhiều vương quốc xung quanh, trong đó có nước Đại Việt. Chính những cuộc lấn chiếm ấy đã làm cho Việt Nam phải gánh chịu những ảnh hưởng nhất định về văn hóa của họ đặc biệt quan trọng là chính trị xã hội .
Biểu hiện rõ nhất của ảnh hưởng về chính trị xã hội chính là ở tổ chức triển khai cỗ máy nhà nước thời xưa. Theo đó, nước ta cũng có thể chế tổ chức triển khai cỗ máy tập quyền tương tự như như Trung Quốc với người đứng đầu là vua, dưới có những tể tướng, tướng quân, …
Mỗi triều đại lại có những sự xắp xếp tổ chức triển khai cỗ máy khác nhau cho tương thích với năng lực quản lý của quốc gia nhưng nhìn chung thì thể chế quân chủ đó đều có nhiều nét ảnh hưởng từ Trung Quốc .
Sự ảnh hưởng về chính trị của Trung Quốc cùng với những chủ trương đồng điệu người Việt trong 1000 năm Bắc thuộc đã phần nào gây ra rất nhiều trộn lẫn và đổi khác của văn hóa gốc đặc trưng của người Việt cổ. Tuy nhiên chính sức mạnh niềm tin dân tộc bản địa to lớn của người Việt Nam đã cải biến những khó khăn vất vả đó thành những phong phú độc lạ về nhiều mặt chính trị – văn hóa – xã hội .

10. Ảnh hưởng so với triết học .

Bản thân triết học của Phật Học chứa đựng những tri thức rất sâu xa, có những kiến giải thâm thúy độc lạ trong quan sát đời sống con người, đưa ra sự phản tỉnh có lý trí về loài người và nghiên cứu và phân tích những khái niệm .
Triết học cổ đại Trung Quốc có sự kết mối duyên bền vững và kiên cố với Phật Giáo. Huyền Học ở thời kỳ Ngụy Tấn Nam Bắc Triều thứ nhất làm môi giới truyền bá Bát Nhã Học của Phật Giáo, sau đó tiếp xúc hòa hợp với Bát Nhã Học, ở đầu cuối bị Bát Nhã Học sửa chữa thay thế. Trong hai đời Tùy-Đường, tuy Nho, Thích, Đạo đều cùng tăng trưởng nhưng nói cho đến cùng, Phật Giáo là trào lưu tư tưởng vững mạnh nhất. Thời kỳ cuối Đường, đầu Tống, chỉ có Thiền Tông phổ cập nhất, chi phối giới tư tưởng. Lý Học Tống Minh trên phương pháp cấu trúc Bản Thể Luận “ Lý nhất phân thù ”, phương pháp tu hành “ Minh tâm kiến tính ” rõ ràng đều hấp thu thành quả tư duy của Phật Giáo .
Ngay trong triết học Trung Quốc cận đại, Phật học cũng chiếm địa vị khá quan trọng. Triết học cận đại Trung Quốc mở màn từ phái Cải lương ( phái Duy tân ) của giai cấp tư sản. Lương Khải Siêu từng nói “ Các nhà Tân Học cuối đời Thanh phần nhiều chẳng ai không có quan hệ với Phật Học ” ( xem : “ Thanh đại học thuật khái luận ” ). Khang Hữu Vi, Lương Khải Siêu và Đàm Tự Đồng là những người như vậy. Có thể nói ai không hiểu triết học Phật Giáo thì rất khó hiểu được hình thái đơn cử của triết học Trung Quốc sau Ngụy Tấn. Dĩ nhiên Phật Giáo là hệ tôn giáo duy tâm nhưng Phật Giáo dùng những thủ pháp nghiên cứu và phân tích cảm xúc, khái niệm, thuộc tính vật chất để luận chứng quan điểm duy tâm của mình, tiềm ẩn không ít nội dung phức tạp, tư biện, rất nhiều giải pháp nghiên cứu và phân tích logic và quan điểm biện chứng. Tất cả đã làm cho triết học cổ đại Trung Quốc thêm thâm thúy và đa dạng và phong phú. Ngoài ra thuyết vô thần duy vật của Trung Quốc cổ đại khi nào cũng tăng trưởng trong cuộc đấu tranh với thuyết hữu thần duy tâm. Về mặt này, Phật Giáo đúng là đã có công dụng như một giáo trình phản diện .

Lời Kết

Hiện nay, sự ảnh hưởng của văn hóa trung quốc đến Việt Nam vẫn còn rất to lớn, và nó sẽ còn tồn tại mãi mãi trong đời sống và xã hội. Sự ảnh hưởng này bao gồm cả 2 yếu tố là tích cực và tiêu cực. Dù sao nó cũng đóng góp một phần xây dựng cho nền văn hóa, lịch sử và nghệ thuật kiến trúc nước ta. Làm cho văn minh của Việt Nam có thể đóng góp những phần nhỏ vào văn minh thế giới.