Bách khoa toàn thư – Wikipedia tiếng Việt

Bách khoa toàn thư là bộ sách tra cứu về nhiều lĩnh vực kiến thức nhân loại. Bách khoa toàn thư là bộ sách tra cứu kiến thức tổng quát trên nhiều lĩnh vực kiến thức khác nhau[1] (ví dụ Encyclopædia Britannica bằng tiếng Anh và Brockhaus bằng tiếng Đức là những bộ khá nổi tiếng), hoặc có thể là bộ sách tra cứu chuyên sâu về một lĩnh vực nào đó (ví dụ như bách khoa toàn thư về y học, triết học, hoặc luật). Cũng có những bộ bách khoa toàn thư đề cập đến nhiều chủ đề khác nhau trên một góc độ văn hóa, sắc tộc, hay quốc gia nhất định, ví dụ như bộ Đại Bách khoa thư Xô Viết. Tên gọi của bách khoa toàn thư trong tiếng Anh “encyclopedia” bắt nguồn từ từ tiếng Hy Lạp cổ đại εγκύκλιος[2] (có nghĩa là “phổ biến rộng rãi”) và παιδεία (có nghĩa là “giáo dục”), hàm nghĩa là “kiến thức phổ thông/đại chúng”.[3]

Bách khoa toàn thư đã sống sót khoảng chừng 2 nghìn năm và đã tăng trưởng đáng kể trong thời hạn đó tương quan đến ngôn từ ( được viết bằng ngôn từ quốc tế hoặc ngôn từ địa phương ), size ( ít hoặc nhiều tập ), dự tính ( trình diễn kỹ năng và kiến thức toàn thế giới hoặc số lượng giới hạn ), nhận thức văn hóa truyền thống ( có thẩm quyền, ý thức hệ, mô phạm, thực dụng ), quyền tác giả ( trình độ, phong thái ), fan hâm mộ ( trình độ học vấn, nền tảng, sở trường thích nghi, năng lực ) và những công nghệ tiên tiến có sẵn để sản xuất và phân phối ( bản thảo viết tay, sách nhỏ hoặc sách in lớn, thông dụng internet ). Là một nguồn thông tin đáng đáng tin cậy được biên soạn bởi những chuyên viên, những phiên bản in của Bách khoa toàn thư luôn có một vị trí điển hình nổi bật trong những thư viện, trường học và những tổ chức triển khai giáo dục khác .Có hai phương pháp chính thiết kế xây dựng bách khoa toàn thư : giải pháp trong đó những mục từ được sắp xếp theo thứ tự trong bảng vần âm, [ 4 ] hoặc chiêu thức theo thể loại chủ đề có phân bậc. Phương pháp đầu là phổ cập nhất, đặc biệt quan trọng so với những bộ trình diễn kỹ năng và kiến thức đại trà phổ thông .

Những khu công trình bách khoa toàn thư tiên phong[sửa|sửa mã nguồn]

Một người La Mã đang đọc cuộn sách. Từ một cỗ quan tài trong khu vườn của Villa Balestra, Roma

Ý tưởng tập hợp mọi kiến thức của thế giới vào trong tầm tay tại một nơi nhất định có từ thời Thư viện Alexandria và Pergamon cổ đại. Nhiều tác giả thời cổ đại (như Aristotle) đã cố gắng tập hợp lại toàn bộ kiến thức của nhân loại. Một trong những soạn giả bách khoa thư cổ đáng chú ý nhất là Pliny già (thế kỷ thứ nhất Công nguyên) đã viết bộ Naturalis historia (Lịch sử tự nhiên), gồm 37 tập về thế giới tự nhiên và trở nên cực kỳ phổ biến ở Tây Âu trong suốt thời kỳ Trung cổ.

Hoàng đế Trung Quốc Thành Tổ nhà Minh đã trực tiếp trông coi việc biên soạn bộ Vĩnh Lạc đại điển ( 永樂大典 ), là một trong những bộ bách khoa thư lớn nhất trong lịch sử vẻ vang, [ 5 ] được triển khai xong vào năm 1408 và gồm có hơn 11 Nghìn tập viết tay, trong số đó chỉ có 400 tập còn sống sót đến ngày này .Trong triều đại tiếp theo, nhà vua Trung Quốc Càn Long nhà Thanh đã sáng tác 40.000 bài thơ rồi đưa vào trong một thư viện 4 khu với 4,7 triệu trang viết cùng với hàng ngàn bài luận. Bộ Tứ khố toàn thư ( 四庫全書 ) hoàn toàn có thể sánh với bách khoa thư kiểu phương Tây .Việc biên soạn kiến thức và kỹ năng Hồi giáo thời kỳ đầu vào thời Trung cổ đã tạo ra nhiều khu công trình tổng lực, và có một số ít góp phần mà thời nay tất cả chúng ta gọi là giải pháp khoa học, chiêu thức lịch sử vẻ vang và giải pháp trích dẫn. Những khu công trình đáng kể gồm có bách khoa thư khoa học của Abu Bakr al-Razi, bộ Mutazilite gồm 270 quyển rất nhiều mẫu mã về nội dung của Al-Kindi, và bách khoa thư y học của Ibn Sina là một khu công trình tìm hiểu thêm có giá trị hàng thế kỷ. Cũng phải kể tới những tác phẩm về lịch sử dân tộc vạn vật ( hay còn gọi là xã hội học ) của Asharites, al-Tabri, al-Masudi, Ibn Rustah, al-Athir và Ibn Khaldun, trong đó bộ Muqadimmah đề cao nguyên tắc mà ngày này trọn vẹn liên tục được vận dụng, đó là phải luôn luôn thận trọng kiểm chứng mọi Tóm lại trong những bài viết. Những học giả này có một ảnh hưởng tác động đáng kể so với những chiêu thức nghiên cứu và điều tra và biên soạn, một phần do thông lệ isnad của Hồi giáo nhấn mạnh vấn đề sự trung thực so với bài viết gốc, cũng như việc kiểm chứng nguồn tìm hiểu thêm, và việc luôn đặt lại yếu tố khi điều tra và nghiên cứu .

Bách khoa thư tân tiến[sửa|sửa mã nguồn]

Ý tưởng tân tiến về việc kiến thiết xây dựng những bộ bách khoa thư dưới dạng in, đa dụng và phân phối thoáng đãng Open ngay trước thời Denis Diderot và những soạn giả bách khoa thư thế kỷ thứ 18 .

Mặc dù John Harris được coi là người đã định khổ sách mà ngày nay đã trở nên phổ biến cho bách khoa thư từ năm 1704 với bộ Lexicon technicum, thực tế ngay từ năm 1646, thầy thuốc và triết gia người Anh Thomas Browne đã đặc biệt dùng từ encyclopaedia trong lời tựa cho tác phẩm của mình là Pseudodoxia Epidemica hay Vulgar Errors (Các lỗi thông thường). Browne đã cấu trúc bách khoa thư của mình dựa trên lược đồ có tiếng một thời của thời kỳ Phục hưng, lược đồ này gọi nôm na là ‘nấc sáng tạo’ tức là theo như kiểu leo bậc thang từ thế giới khoáng vật đến thế giới thực vật, động vật, con người, hành tinh và cuối cùng là thế giới vũ trụ. Bộ sách tập hợp những lỗi thông thường vào thời đó được Browne liệt kê đã trở thành bách khoa thư gia đình phổ biến đầu tiên ở Anh. Sự phổ biến của nó được khẳng định thông qua việc nó được tái bản ít nhất là năm lần, mỗi lần đều có sửa chữa và bổ sung, lần xuất bản cuối cùng là vào năm 1672. Pseudodoxia Epidemica cũng xuất hiện trong tủ sách của nhiều học giả châu Âu trong suốt cuối thế kỷ 17 và đầu thế kỷ 18. Nó được dịch sang tiếng Pháp, tiếng Hà Lan và tiếng Đức cũng như tiếng La tinh. Vì vậy nó được coi là những cuốn sách hữu dụng nhất cho người đọc.

Ephraim Chambers xuất bản tác phẩm Cyclopaedia vào năm 1723. Bản dịch tiếng Pháp của nó trở thành nguồn cảm hứng cho việc ra đời bộ Encyclopédie, có lẽ là bách khoa thư sớm đạt được thành công nhất, do Jean le Rond d’Alembert và Denis Diderot biên soạn và hoàn thành vào năm 1772 bao gồm 28 tập, 71.818 đề mục, 2.885 hình minh họa. Bộ Encyclopædia Britannica nổi tiếng xuất hiện một cách khiêm tốn lúc ban đầu ở Scotland: từ năm 1768 đến 1797 chỉ có ba ấn bản.

Những năm đầu của thế kỷ 19 chứng kiến sự thăng hoa của các bách khoa thư xuất bản ở Anh, châu Âu và Mỹ. Ở Anh bộ Rees’s Cyclopaedia (1802–1819) chứa đựng một lượng thông tin khổng lồ về những cuộc cách mạng khoa học và công nghiệp thời kỳ đó. Điểm nổi bật của những ấn bản này là những hình minh họa chất lượng cao do những nhà chạm khắc như Wilson Lowry tạo ra, và các hình nghệ thuật do những chuyên gia như John Farey, Jr. phác họa. Nhiều bộ bách khoa thư xuất bản ở Scotland, là kết quả của thời kỳ Khai sáng Scotland, do nền giáo dục ở đây có chất lượng trung bình cao hơn hẳn những vùng còn lại ở Anh.

Encyclopædia Britannica xuất hiện dưới nhiều ấn bản xuyên suốt thế kỷ, cùng với sự phát triển của giáo dục đại chúng và các học viện Mechanics Institutes ở Anh, Hiệp hội phổ biến kiến thức hữu dụng tiên phong cho ra đời các Penny Cyclopaedia (Bách khoa ba xu), tên này có nghĩa là các số được phát hành hằng tuần và với giá rẻ như báo chí thông thường.

Vào thế kỷ thứ 20, Encyclopædia Britannica đạt đến lần tái bản thứ mười lăm, và những bách khoa thư giá rẻ như Bách khoa thư Harmsworth và Everyman’s Encyclopaedia (Bách khoa thư cho mọi người) trở nên phổ biến.

Gần đây có nhiều bách khoa toàn thư cũng được xuất bản trực tuyến, Wikipedia là một ví dụ .

Bách khoa thư truyền thống thường được soạn bởi các soạn giả có trình độ hàn lâm. Tuy nhiên với Wikipedia thì lại khác, dự án này bắt đầu từ năm 2001 với mục đích là tạo ra một bách khoa thư mở đối với tất cả mọi người. Bất kỳ ai cũng đều có thể sửa chữa, bổ sung văn bản, hình ảnh và âm thanh trên đó. Nội dung của nó tuân theo giấy phép bản quyền công cộng (copyleft) tự do (GFDL). Đến năm 2004 dự án đã có tổng cộng hơn một triệu mục từ với hơn 80 ngôn ngữ khác nhau.

Việc biên soạn bách khoa thư[sửa|sửa mã nguồn]

Cấu trúc phân cấp và thực chất luôn biến hóa của bách khoa thư đặc biệt quan trọng thích hợp khi tàng trữ trên đĩa máy tính hoặc trực tuyến, và đến cuối thế kỷ thứ 20 phần đông những bách khoa thư quan trọng đều chuyển sang những chiêu thức tàng trữ này. Việc xuất bản trên đĩa ( tiêu biểu vượt trội là đĩa CD-ROM ) có lợi thế là chi phí sản xuất rẻ và rất tiện mang đi lại. Ngoài ra, chúng hoàn toàn có thể tiềm ẩn những phương tiện đi lại không hề có được trên bản in như phim hoạt hình, âm thanh, và video. Siêu link giữa những mục có tương quan về mặt nội dung cũng là một lợi thế nữa. Các bách khoa thư trực tuyến có lợi thế ở điểm năng động : những thông tin mới cho vào hoàn toàn có thể được xem ngay tức thì, mà không phải chờ đến khi ra ấn bản tĩnh ( trong trường hợp in trên giấy hoặc đĩa ) .tin tức trên một bách khoa thư in cần có một cấu trúc phân cấp nào đó, và thường thì thì những đề mục được sắp xếp theo thứ tự trong bảng vần âm. Tuy nhiên với định dạng tàng trữ điện tử động, việc áp đặt một cấu trúc định sẵn là trọn vẹn không thiết yếu. Thay vào đó, hầu hết những bách khoa thư điện tử được cho phép sắp xếp những đề mục bằng nhiều cách khác nhau, kể cả theo chủ đề lẫn theo thứ tự trong bảng vần âm .

Danh sách những bách khoa thư[sửa|sửa mã nguồn]

Những bách khoa thư và soạn giả có tiếng trước năm 1700[sửa|sửa mã nguồn]

Những bách khoa thư xuất bản từ năm 1700 – 1800[sửa|sửa mã nguồn]

Bách khoa toàn thư tiếng Pháp[sửa|sửa mã nguồn]

Bách khoa thư tiếng Đức[sửa|sửa mã nguồn]

Những bách khoa thư được xuất bản từ năm 1800 – 1900[sửa|sửa mã nguồn]

Xem thêm: Mẫu Giấy Giới Thiệu Mới Nhất Năm 2022

Những bách khoa thư đặc biệt quan trọng[sửa|sửa mã nguồn]

Bách khoa thư của Mỹ[sửa|sửa mã nguồn]

Bách khoa thư tiếng Đức[sửa|sửa mã nguồn]

Những bách khoa thư được xuất bản từ năm 1900 – 2000[sửa|sửa mã nguồn]

Bách khoa thư tiếng Anh Mỹ[sửa|sửa mã nguồn]

Bách khoa thư tiếng Đức[sửa|sửa mã nguồn]

Bách khoa thư tiếng Nga[sửa|sửa mã nguồn]

Bách khoa thư tôn giáo[sửa|sửa mã nguồn]

Những bách khoa thư được xuất bản từ năm 2000 trở đi[sửa|sửa mã nguồn]

• Wikipedia (2001 trở đi)
• Everything2
• Open Site (2002 trở đi)
• Free Encyclopedia of Articles Sorted By Rank

Bách khoa thư tiếng Tây Ban Nha[sửa|sửa mã nguồn]

Bách khoa thư tiếng Nga[sửa|sửa mã nguồn]

Xem thêm: Bài mẫu giới thiệu bản thân khi phỏng vấn cho mọi đối tượng

Trung Quốc đại bách khoa toàn thư[sửa|sửa mã nguồn]

Trung Quốc đại bách khoa toàn thư gồm 80 quyển, mỗi quyển 1.200.000 – 1.500.000 chữ, phân quyển theo từng ngành khoa học, như ” Triết học “, ” Luật học “, ” Lực học “, ” Toán học “, ” Vật lý học “, ” Hoá học “, ” Thiên văn học “, vv .

(tiếng Việt)

(tiếng Anh)

• Robert Collison, Encyclopaedias: Their History Throughout the Ages, xuất bản lần 2 (New York, London: Hafner 1966)

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://dichvubachkhoa.vn
Category : Giới Thiệu