Sơ đồ tư duy Bài ca ngắn đi trên bãi cát dễ nhớ, hay nhất

27/10/2022 - Dịch Vụ Bách Khoa - 341

Sơ đồ tư duy Bài ca ngắn đi trên bãi cát dễ nhớ, hay nhất

Tải xuống

Nhằm mục tiêu giúp học viên thuận tiện hệ thống hóa được kỹ năng và kiến thức, nội dung những tác phẩm trong chương trình Ngữ văn 11, chúng tôi biên soạn bài viết Sơ đồ tư duy Bài ca ngắn đi trên bãi cát dễ nhớ, hay nhất với khá đầy đủ những nội dung như khám phá chung về tác phẩm, tác giả, bố cục tổng quan, dàn ý nghiên cứu và phân tích, bài văn mẫu nghiên cứu và phân tích, …. Hi vọng qua Sơ đồ tư duy Bài ca ngắn đi trên bãi cát sẽ giúp học viên nắm được nội dung cơ bản của Bài ca ngắn đi trên bãi cát .

Bạn đang đọc: Sơ đồ tư duy Bài ca ngắn đi trên bãi cát dễ nhớ, hay nhất

Bài giảng: Bài ca ngắn đi trên cát – Cô Thúy Nhàn (Giáo viên VietJack)

A. Sơ đồ tư duy Bài ca ngắn đi trên bãi cát

B. Tìm hiểu Bài ca ngắn đi trên bãi cát

I. Tác giả

– Cao Bá Quát ( 1809 ? – 1855 ) tự là Chu Thần, hiệu là Cúc Đường, Mẫn Hiên, người làng Phú Thị, huyện Gia Lâm, tỉnh TP Bắc Ninh ( nay thuộc Q. Long Biên, TP.HN ) .
– Ông mất trong cuộc khởi nghĩa chống lại chính sách phong kiến nhà Nguyễn. Cao Bá Quát là một nhà thơ năng lực và bản lĩnh, được người đương thời tôn thờ là Thánh Quát .
– Thơ văn ông thể hiện thái độ phê phán can đảm và mạnh mẽ chính sách phong kiến ngưng trệ, bảo thủ, và tiềm ẩn tư tưởng khai sáng có đặc thù tự phát, phản ánh nhu yếu thay đổi của xã hội Nước Ta trong quy trình tiến độ giữa thế kỉ XIX .

II. Tác phẩm

1. Thể loại

– Viết theo thể hành – một thể thơ cổ có đặc thù tự do, phóng khoáng, không bị gò bó về số câu, độ dài của câu, niêm luật, bằng trắc, vần điệu .

2. Hoàn cảnh sáng tác

– Bài thơ này có nhiều năng lực được làm trong những lần Cao Bá Quát vào Huế thi hội. Hành trình từ Thăng Long vào Huế phải trải qua nhiều tỉnh miền Trung như Nghệ An, TP Hà Tĩnh, Quãng Bình, Quãng Trị là những vùng có nhiểu dải cát trắng bát ngát .

3. Bố cục: 3 phần

– Phần 1 ( 4 câu đầu ) : Hình ảnh đi trên bãi cát và người đi trên bãi cát .
– Phần 2 ( 6 câu tiếp theo ) : Tâm trạng suy tư của người đi đường .
– Phần 3 ( còn lại ) : Sự bế tắc của người đi đường .

4. Giá trị nội dung

– Sự chán ghét của Cao Bá Quát so với con đường mưu cầu danh lợi tầm thường của hầu hết những con người trong xã hội đương thời. Gần như ai cũng bị ràng buộc bởi vòng luẩn quẩn của danh lợi, của tiền tài, kể cả chính ông cũng buộc lòng phải theo đuổi .
– Niềm khao khát đến mãnh liệt được thay đổi đời sống, được phá tung nhưng rào cản, lễ giáo phong kiến trong thực trạng xã hội nhà Nguyễn bảo thủ, ngưng trệ. Qua đó, ta cũng thấy được khí phách hiên ngang của Cao Bá Quát – một con người có ý chí, có khát khao và tham vọng lớn .

5. Giá trị nghệ thuật

– Tác giả sử dụng thể hành ( thể thơ cổ ), có đặc thù tự do, phóng khoáng, không bị gò bó về số câu, độ dài của câu, niêm luật, bằng trắc, vần điệu .
– Hình ảnh hình tượng giàu ý nghĩa : Bãi cát dài, người say – tỉnh, …
– Sử dụng bút pháp trái chiều thuần thục, phát minh sáng tạo trong việc dùng điển tích, điển cố .

III. Dàn ý phân tích tác phẩm

a, Hình ảnh đi trên bãi cát và người đi trên bãi cát.

– Tác giả sử dụng điệp từ ” bãi cát dài ” để gợi lên hình ảnh những bãi cát tiếp nối đuôi nhau nhau đến vô tận. Hình ảnh tượng trưng cho thiên nhiên và môi trường xã hội, con đường đầy chông gai, gian nan, nhọc nhằn .
– Câu thứ 2 cho ta thấy sự khó khăn vất vả, khó nhọc của người đi đường. Là cảnh vừa thực vừa tượng trưng cho con đường công danh sự nghiệp đầy gập ghênh của tác giả .
– Câu 3 : Tuy rằng mặt trời đã lặn nhưng con người vẫn còn đi, tâm trạng đau khổ .
– Câu 4 : Miêu tả nước mắt của người đi đường trong một khoảng trống mù mịt, bát ngát, rất khó xác lập được phương hướng .
=> Kết luận : Nhà thơ cho ta thấy con đường danh lợi đáng buồn, đầy chông gai qua hình ảnh bãi cát dài bát ngát cứ tiếp nối đuôi nhau nhau, con đường bất tận, u ám và sầm uất tạo ra tình cảnh của người đi đường khó khăn vất vả và bất lợi .

b. Tâm trạng và suy nghĩ của lữ khách khi đi trên bãi cát.

“ Không học được …. giận khôn vơi ”
– Nhịp điệu đều, chậm, buồn : Người đi tự giận mình không có năng lực như người xưa, mà phải tự hành hạ mình, chán nản căng thẳng mệt mỏi vì sự nghiệp – Lợi danh : Đó là nỗi ngao ngán của kẻ sĩ đi tìm chân lí giữa cuộc sống u ám và sầm uất .
– “ Xưa nay phường …. bao người ”
+ Câu hỏi tu từ, hình ảnh gợi tả ( hơi men )
-> Sự cám dỗ của danh lợi so với con người. Vì sự nghiệp, lợi danh mà con người bôn tẩu ngược xuôi. Danh lợi cũng là thứ rượu thơm làm say lòng người .
=> Sự chán ghét, khinh bỉ của Cao Bá Quát so với phường danh lợi. Câu hỏi của nhà thơ như trách móc, như tức giận, như lay tỉnh người khác nhưng cũng tự hỏi bản thân. Ông đã nhận ra đặc thù không có ý nghĩa của lối học khoa cử, con đường sự nghiệp đương thời không có ý nghĩa, tầm thường .
“ Bãi cát dài … ơi … ”
– Câu hỏi tu từ cũng là câu cảm thán biểu lộ tâm trạng do dự, day dứt giữa việc đi tiếp hay dừng lại ?
– Khúc đường cùng : ý nghĩa hình tượng -> nỗi vô vọng của tác giả. Ông bất lực vì không hề đi tiếp mà cũng không biết phải làm gì. Ấp ủ khát vọng cao quý nhưng ông không tìm được con đường để thực thi khát vọng đó. Hay đó là niềm khao khát đổi khác đời sống .
– Hình ảnh vạn vật thiên nhiên : phía bắc, phía nam đều đẹp nhưng đều khó khăn vất vả, hiểm trở .
– “ Anh đứng làm chi trên bãi cát ? .. ” câu hỏi mệnh lệnh cho bản thân -> phải thoát ra khỏi bãi cát danh lợi đầy nhọc nhằn chông gai mà không có ý nghĩa .
+ Nhịp điệu thơ lúc nhanh, lúc chậm, lúc dàn trả, lúc dứt khoát -> bộc lộ tâm trạng suy tư của con đường danh lợi mà nhà thơ đang đi .
=> Hình tượng kẻ sĩ cô độc, một mình đầy trăn trở nhưng kì vĩ, vừa quả quyết vừa vô vọng trên con đường đi tìm chân lí đầy chông gai .

IV. Bài phân tích

Cao Bá Quát là một trong những nhân tài hiếm hoi trong xã hội phong kiến triều Nguyễn. Ông là một người có bản lĩnh, có cá tính mạnh mẽ, là một nhà thơ có tài năng, được nhiều người ca ngợi. Thơ của ông hướng về xã hội phong kiến trì trệ với thái độ phê phán mạnh mẽ, phản ánh nhu cầu đổi mới xã hội Việt Nam.

Xem thêm: Ra mắt Cổng thông tin điện tử BHXH Việt Nam

Thế nhưng, ông gần như không hề góp sức được năng lực của mình bởi nhiều lần đi thi mà không đỗ. Bài thơ ” Bài ca ngắn đi trên bãi cát ” của ông là một trong những sáng tác của ông viết về con đường danh lợi gồ ghề mà ông chán ghét nhưng buộc phải theo đuổi và sự bế tắc của xã hội phong kiến đương thời .
Bài thơ “ Bài ca ngắn đi trên bãi cát ” của Cao Bá Quát được viết theo thể hành, là một thể thơ tự do, tình chất phóng khoáng. Có lẽ chính do đó mà nó đã thể hiện hết được những suy tư, trăn trở của nhà thơ trước thời cuộc và chính cuộc sống của mình .
Mở ra trước mắt người đọc là hình ảnh của một bãi cát dài, trắng bát ngát, vô tận cùng hình ảnh người khách lữ hành đang long dong vô định giữa miền cát vô tận ấy .
” Bãi cát dài lại bãi cát dài
Đi một bước như lùi một bước
Mặt trời đã lặn, chưa dừng được
Lữ khách trên đường nước mắt rơi ”
Bốn câu thơ đầu của bài thơ như là tiếng thở dài, tiếng khóc đầy nghẹn ngào của Cao Bá Quát trước cuộc sống đầy khó khăn của mình. Mở ra trước mắt ông là hình ảnh chỉ bát ngát là cát ngút ngàn tầm mắt, không có một phương hướng hay chỉ đường. Đây là hình ảnh chân thực trong những lần ông vượt qua những tỉnh miền Trung để lên kinh đô thi Hội, nó đã in đậm vào tâm lý ông .
” Bãi cát ” hay chính là môi trường tự nhiên xã hội, con đường mưu cầu danh lợi mà ông đang đi, khó khăn vất vả, khó khăn vất vả, cứ đi miết mà không tìm thấy đích đến. Câu thơ là một tiếng thở dài đầy ngao ngán ” bãi cát lại bãi cát dài ” của ông bởi đi bao lâu cũng chỉ thấy là cát mà chẳng thấy một lối ra, một ốc đảo xanh tươi để dừng lại ngơi nghỉ. Những bước chân nặng nề trên cát, ” đi một bước như lùi một bước ” tức là người đi như đang giậm chân tại chỗ, chẳng thể tiến lên thêm một bước nào .
Hai câu thơ như lời ẩn dụ cho con đường danh lợi ông đang cố theo đuổi với đầy những khó khăn vất vả, trắc trở, lại bát ngát chẳng thấy hướng ra. Bao lần ông lên kinh thi Hội là bấy nhiêu lần tìm lại sự tuyệt vọng, căng thẳng mệt mỏi, chán chường. Bãi cát kia là con đường công danh sự nghiệp ông theo đuổi hay cũng chính là cái vòng luẩn quẩn của xã hội phong kiến triều Nguyễn đang bế tắc, quẩn quanh ?
Vậy mà giữa bát ngát biển cát ấy, vẫn có một người lữ khách đang mải miết bước tiến. Mặt trời đã về núi, vậy mà người lữ khách kia vẫn chưa dừng bước chân, vẫn đang liên tục tiến về phía trước. Thế nhưng, người khách đường dài kia chẳng hề thấy vui tươi, và lại đau khổ khôn cùng ” nước mắt rơi “. Hình như người lữ khách đang muốn nghỉ ngơi, muốn rời bỏ con đường đi bát ngát phía trước mà chẳng thể được .
” Mặt trời đã lặn, chưa dừng được
Lữ khách trên đường, nước mắt rơi ”
Phải chăng đây chính là tâm trạng, hình ảnh của Cao Bá Quát trên con đường mưu cầu danh lợi của bản thân mình ? Ông bước tiến trên đó với sự đơn độc, đau khổ, sự chán ghét, lạc lõng, vô phương hướng mà lại chẳng thể dừng chân, rời đi, tìm một hướng đi mới .
Ông stress tới cùng cực trên con đường tìm kiếm công danh sự nghiệp phù phiếm mà ông buộc lòng phải theo đuổi. Hình ảnh ” bãi cát ” dài tiếp nối đuôi nhau nhau như là ẩn dụ cho con đường đời mù mịt, bất tận của chính tác giả ” người lữ khách “. Người lữ khách ấy cứ mải miết đi, mải miết bước dù có stress, kể cả khi bóng tối đã bao trùm .
Bốn câu thơ đầu là lời thở dài đầy ngao ngán của nhà thơ trước con đường sự nghiệp mà ông đang phải theo đuổi. Trên con đường ấy, ông như người lữ khách giữa biển cát bát ngát, đơn độc, lạc lõng vô cùng. Không chỉ đơn độc, mỏi mệt, lẫn trong đó là tiếng khóc nghẹn ngào, đầy sự bế tắc của ông về cuộc sống bể dâu, về công danh sự nghiệp, lợi lộc, muốn tìm kiếm hướng ra nhưng lại mịt mờ, chẳng rõ .
Ai oán là thế, nhưng người lữ khách Cao Bá Quát lại không hề rời bỏ con đường mưu cầu danh lợi mà mình chán ghét được. Ông muốn được như Hạ Hầu Ấn, hoàn toàn có thể vừa ngủ vừa đi, không cần nghỉ ngơi mà vẫn bước tiến đều đặn. Bởi con đường của ông có quá nhiều chông gai, quá nhiều ” non “, nhiều ” suối “, ông phải băng qua, thật stress biết bao. Ông cũng muốn được như ” tiên ông ngủ “, đi mà vẫn ngủ, chẳng cần nghỉ ngơi. Đây cũng là lời oán hận của Cao Bá Quát với cuộc sống, với xã hội bất công luôn bắt ông phải cố gắng nỗ lực hết mình mà vẫn mãi chẳng đạt tới danh lợi phù phiếm kia .
Chiêm nghiệm lại cuộc sống từ xưa tới nay, ông nhận ra rằng, con người chưa khi nào bỏ được danh lợi xa hoa ấy. Con người luôn phải ” tất tả “, vội vã, tất bật để đạt tới mục tiêu sau cuối trên con đường danh lợi phù phiếm và chính ông cũng đang như vậy .
” Xưa nay phường danh lợi
Tất tả trên đường đời ” .
Họ ” tất tả “, ngược xuôi vì danh lợi cũng là điều đương nhiên thôi, chính do có ai cưỡng lại được công danh sự nghiệp, lợi lộc được cơ chứ ? Cũng như con người chẳng mấy ai hoàn toàn có thể cưỡng được mùi vị thơm của rượu ngon nơi ” đầu gió ” cả. Danh lợi như một chum rượu ngon, khiến bao người phải ” say “, phải tìm tới. Có mấy ai tỉnh táo mà nhận ra sự phù phiếm của nó hay chăng ?
Câu hỏi ” tỉnh bao người ” như là lời tự hỏi chính bản thân mình của Cao Bá Quát. Liệu ông có phải là người ” tỉnh ” trong ” quán nhậu ” ngon kia chăng ? Hay ông cũng chỉ là một trong vô số những người đang say trong hương rượu nồng ? Câu hỏi cũng như lời tự than bất lực của ông trước vòng xoáy danh lợi ông đang theo đuổi, bất lực trước cả thời cuộc, xã hội nữa .
Đến đây, người ta hoàn toàn có thể nhận ra sự stress, chán chường của ông trước cuộc sống như thế nào. Ông do dự trước con đường mình chọn .
” Bãi cát dài, bãi cát dài ơi !
Tính sao đây ? Đường bằng u ám và sầm uất
Đường ghê sợ còn nhiều, đâu ít ? ”
Hình ảnh ” bãi cát ” lại một lần nữa được nhắc tới trong bài thơ. Vẫn là tiếng thở dài đầy ngao ngán trước cuộc sống, trước con đường mình chọn đang u ám và sầm uất không có lối ra. Ông tự hỏi ” tính sao đây ? “, tính sao trước đời sống đầy chán chường, bế tắc này ? Đường đi ” bằng ” phẳng thì ” u ám và đen tối “, không thấy hướng, còn những con đường lồi lõm ” ghê sợ ” kia thì sao ? Chúng cũng ” đâu ít ” gì ? Cao Bá Quát tự hỏi chính mình, ông ” tính sao ” trước thời cuộc này, trước sự bế tắc của xã hội này ?
Lời thơ như lời trách móc, khó chịu chính bản thân mình khi chính ông cũng đang lao đầu vào chính những cám dỗ ấy. Ông nhận ra cái không có ý nghĩa của những khoa thi tuyển đương thời, khi mà người tài lại chẳng được trọng dụng, chẳng thể giúp thay đổi cho một xã hội bảo thủ, ngưng trệ .
Và giờ đây, ông đứng giữa ” bãi cát ” bát ngát ấy, cất lên khúc ca về sự vô vọng, chán chường của bản thân mình. ” Khúc đường cùng ” hay chính là khúc ca ở đầu cuối của Thánh Quát, con người cả một đời phải theo đuổi con đường công danh sự nghiệp mà mình chán ghét, ghê sợ ? Chán chường, vô vọng là thế, đến sau cuối, ông vẫn phân vân tự hỏi với chính bản thân mình .
” Phía bắc núi Bắc, núi muôn trùng
Phía nam trời Nam, sóng dào dạt
Anh đứng làm chi trên bãi cát ? ” .
Người lữ khách – Cao Bá Quát đứng giữa bãi cát bát ngát nhìn ra xung quanh bốn phía. Phía bắc là núi non trùng trùng điệp điệp, phía nam là sóng cao biển sâu, chẳng hướng nào hoàn toàn có thể vượt qua được. Một khung cảnh vạn vật thiên nhiên đẹp hùng vĩ đến vậy nhưng lại nguy khốn, trắc trở vô cùng .
Người lữ khách chơi vơi giữa ” bãi cát ” bát ngát ấy chẳng thể tiến, chẳng thể lùi, chẳng biết nên đi về hướng nào. Phải chăng, Cao Bá Quát đang muốn hướng tới cái xã hội phong kiến tù túng, ngột ngạt trong bế tắc kia và cái con đường công danh sự nghiệp ông theo đuổi cả đời cũng mãi mịt mờ, trắc trở như thế ? Câu ở đầu cuối của bài thơ là một thắc mắc, tác giả tự hỏi chính bản thân mình : ” Anh đứng làm chi trên bãi cát ? ”
Biết con đường ấy mịt mờ, đầy không nhẵn, lại bế tắc, chán ghét, vậy tại sao cả đời ông lại theo đuổi nó tới cùng ? Câu hỏi ấy như thể sự phân vân, bi phẫn đến vô vọng của chính tác giả. Ông hiểu được sự bế tắc của xã hội, của con đường danh lợi ông theo đuổi, ông chán ghét nó tới cùng cực nhưng lại không thể nào rời bỏ nó. Vậy rốt cuộc, ông đứng đây để làm chi, để chờ đón điều gì ? Một sự xích míc quá đỗi trong lòng của nhà thơ .
Bài thơ ” Bài ca ngắn đi trên bãi cát ” như là lợi tự bạch đầy chán chường của Cao Bá Quát trước con đường danh lợi tầm thường mà ông buộc phải theo đuổi xen lẫn trong đó là sự bất lực khi ông khao khát được thay đổi đời sống trong xã hội phong kiến triều Nguyễn bảo thủ, ngưng trệ, ngột ngạt, tù túng .
Về thẩm mỹ và nghệ thuật, bài thơ được viết theo thể hành, phóng khoáng, tự do, có sử dụng những hình ảnh với tính hình tượng lớn. Cao Bá Quát cũng sử dụng rất tinh xảo những điển tích, điển cố để làm diễn giải ý thơ của mình. Nhịp thơ tùy biến, nhanh chậm uyển chuyển, đầy phát minh sáng tạo cũng là một phần góp lên thành công xuất sắc cho bài thơ khi miêu tả những suy tư của nhân vật trữ tình trên con đường danh lợi đầy trắc trở .
Bài thơ đã giúp cho tất cả chúng ta hiểu được sự chán ghét của một người tri thức đầy năng lực – Cao Bá Quát ( Thánh Quát ) với con đường mưu cầu danh lợi tầm thường trong một xã hội với những bế tắc, ngưng trệ, không lối thoát. Đây có lẽ rằng chính là nguyên do lớn nhất lý giải vì sao mà ông lại đứng lên khởi nghĩa chống lại triều đình nhà Nguyễn. Bởi ông luôn khao khát được thay đổi cuộc sống của mình, thay đổi xã hội, được góp sức cho nước nhà, được trở thành một con người có ích cho Tổ quốc .

Tải xuống

Xem thêm sơ đồ tư duy của những tác phẩm, văn bản lớp 11 hay, chi tiết cụ thể khác :

Giới thiệu kênh Youtube VietJack

Ngân hàng trắc nghiệm lớp 11 tại khoahoc.vietjack.com

Đã có app VietJack trên điện thoại thông minh, giải bài tập SGK, SBT Soạn văn, Văn mẫu, Thi trực tuyến, Bài giảng …. không lấy phí. Tải ngay ứng dụng trên Android và iOS .