Sơ đồ tư duy Câu cá mùa thu dễ nhớ, hay nhất

26/10/2022 - Dịch Vụ Bách Khoa - 117

Sơ đồ tư duy Câu cá mùa thu dễ nhớ, hay nhất

Tải xuống

Nhằm mục tiêu giúp học viên thuận tiện hệ thống hóa được kỹ năng và kiến thức, nội dung những tác phẩm trong chương trình Ngữ văn 11, chúng tôi biên soạn bài viết Sơ đồ tư duy Câu cá mùa thu dễ nhớ, hay nhất với rất đầy đủ những nội dung như khám phá chung về tác phẩm, tác giả, bố cục tổng quan, dàn ý nghiên cứu và phân tích, bài văn mẫu nghiên cứu và phân tích, …. Hi vọng qua Sơ đồ tư duy Câu cá mùa thu sẽ giúp học viên nắm được nội dung cơ bản của Câu cá mùa thu .

Bạn đang đọc: Sơ đồ tư duy Câu cá mùa thu dễ nhớ, hay nhất

Bài giảng: Câu cá mùa thu – Cô Thúy Nhàn (Giáo viên VietJack)

A. Sơ đồ tư duy Câu cá mùa thu

B. Tìm hiểu Câu cá mùa thu

I. Tác giả

– Nguyễn Khuyến tên thật là Nguyễn Thắng, hiệu là Quế Sơn, tự là Miễu Chi. Ông sinh ngày 15/02/1835 ( tức ngày 18 tháng Giêng năm Ất Mùi ), tại quê ngoại là làng Văn Khế, xã Hoàng Xá, huyện Ý Yên, tỉnh Hà Nam nay thuộc huyện Ý Yên, tỉnh Tỉnh Nam Định. Mất ngày 5 tháng 2 năm 1909 tại quê nội ở làng Vị Hạ, xã Yên Đổ này là xã Trung Lương, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam .
– Ông xuất thân trong một mái ấm gia đình nhà nho nghèo .
– Năm 1864, ông đỗ đầu kì thi Hương. Mấy kì sau thi tiếp lại trượt, đến năm 1871, ông đỗ đầu cả thi Hội và thi Đình => Do đỗ đầu cả ba kì thi nên Nguyễn Khuyến được gọi là Tam Nguyên Yên Đổ
– Tuy đỗ đạt cao nhưng ông chỉ làm quan hơn mười năm, còn hầu hết cuộc sống là dạy học và sống thanh bạch ở quê nhà .
– Nguyễn Khuyến là người kĩ năng, có cốt cách thanh cao, có tấm lòng yêu nước thương dân, từng bày tỏ thái độ nhất quyết không hợp tác với chính quyền sở tại thực dân Pháp .

II. Tác phẩm

1. Thể loại

– Thất ngôn bát cú Đường luật .

2. Hoàn cảnh sáng tác

– Được viết trong thời hạn khi Nguyễn Khuyến về ở ẩn tại quê nhà .

3. Bố cục

+ Hai câu đề : Quang cảnh mùa thu .
+ Hai câu thực : Những hoạt động nhẹ nhàng của mùa thu .
+ Hai câu luận : Bầu trời và khoảng trống làng quê .
+ Hai câu kết : Tâm trạng của nhà thơ .

4. Giá trị nội dung

– Bài thơ biểu lộ sự cảm nhận và thẩm mỹ và nghệ thuật gợi tả tinh xảo của Nguyễn Khuyến về cảnh sắc mùa thu đồng bằng Bắc Bộ, đồng thời cho thấy tình yêu vạn vật thiên nhiên, quốc gia, tâm trạng thời thế và tài thơ Nôm của tác giả .

5. Giá trị nghệ thuật

– Cách gieo vần đặc biệt quan trọng : Vần “ eo ” ( tử vận ) khó làm, được tác giả sử dụng một cách thần tình, độc lạ, góp thêm phần miêu tả một khoảng trống tĩnh mịch, thu nhỏ dần, khép kín, tương thích với tâm trạng đầy uẩn khúc của nhà thơ .
– Lấy động tả tĩnh – nghệ thuật và thẩm mỹ thơ cổ phương Đông .
– Vận dụng tài tình nghệ thuật và thẩm mỹ đối .

III. Dàn ý phân tích tác phẩm

1. Hai câu đề

– Mùa thu gợi ra với hai hình ảnh vừa trái chiều vừa cân đối hài hoà “ ao thu ”, “ chiếc thuyền câu ” bé tẻo teo .
+ Màu sắc “ trong vắt ” : sự dịu nhẹ, thanh sơ của mùa thu .
+ Hình ảnh : Chiếc thuyền câu bé tẻo teo ⇒ rất nhỏ .
+ Cách gieo vần “ eo ” : giàu sức bộc lộ .
– Cũng từ ao thu ấy tác giả nhìn ra mặt ao và khoảng trống quanh ao ⇒ đặc trưng của vùng đồng bằng Bắc Bộ .
⇒ Bộc lộ rung cảm của tâm hồn thi sĩ trước cảnh đẹp mùa thu và của tiết trời mùa thu, gợi cảm giác yên tĩnh quái đản .

2. Hai câu thực

– Tiếp tục nét vẽ về mùa thu giàu hình ảnh :
+ Sóng biếc : Gợi hình ảnh nhưng đồng thời gợi được cả sắc tố, đó là sắc xanh dịu nhẹ và thoáng mát, phải chăng là sự phản chiếu màu trời thu trong xanh .
+ Lá vàng trước gió : Hình ảnh và sắc tố đặc trưng của mùa thu Nước Ta .
– Sự hoạt động :
+ hơi gợn tí ⇒ hoạt động rất nhẹ ⇒ sự chú ý quan sát của tác giả .
+ “ khẽ đưa vèo ” ⇒ hoạt động rất nhẹ rất khẽ .
⇒ sự cảm nhận thâm thúy và tinh xảo .
⇒ Nét rực rỡ rất riêng của mùa thu làng quê được gợi lên từ những hình ảnh bình dị, đó chính là “ cái hồn dân dã ” ..

3. Hai câu luận

Xem thêm: Xu hướng giáo dục điện tử – Xu hướng mới của ngành giáo dục

– Cảnh thu đẹp một vẻ bình dị nhưng yên bình và đượm buồn :
+ Không gian của bức tranh thu được lan rộng ra cả về chiều cao và chiều sâu
+ Tầng mây lơ lửng : gợi cảm giác thanh nhẹ, quen thuộc thân mật, yên bình, yên bình .
+ Hình ảnh trời xanh ngắt : sắc xanh của mùa thu lại được liên tục sử dụng, nhưng không phải là màu xanh dịu nhẹ, thoáng mát mà xanh thuần một màu trên diện rộng ⇒ đặc trưng của mùa thu .
+ Hình ảnh làng quê được gợi lên với “ ngõ trúc quanh co ” : hình ảnh quen thuộc .
+ Khách vắng teo : Gieo vần “ eo ” gợi sự thanh vắng, yên ả, yên bình .
⇒ Không gian của mùa thu làng cảnh Nước Ta được lan rộng ra lên cao rồi lại hướng trực tiếp vào chiều sâu, khoảng trống yên bình và thanh vắng .

4. Hai câu kết

– Xuất hiện hình ảnh con người câu cá trong khoảng trống thu yên bình với tư thế “ Tựa gối buông cần ” :
+ “ Buông ” : Thả ra ( thả lỏng ) đi câu để vui chơi, ngắm cảnh mùa thu .
+ “ Lâu chẳng được ” : Không câu được cá .
⇒ Đằng sau đó là tư thế thư thái từ tốn ngắm cảnh thu, đem câu cá như một nụ cười làm thư thái tâm hồn ⇒ sự hòa hợp với vạn vật thiên nhiên của con người .
– Toàn bài thơ mang vẻ yên bình đến câu cuối mới Open tiếng động :
+ Tiếng cá “ đớp động dưới chân bèo ” → sự chú ý quan sát của nhà thơ trong khoảng trống yên tĩnh của mùa thu, thẩm mỹ và nghệ thuật “ lấy động tả tĩnh ” .
⇒ Tiếng động rất khẽ, rất nhẹ trong khoảng trống to lớn càng làm tăng vẻ tĩnh vắng, “ cái tĩnh tạo nên từ một cái động rất nhỏ ” .
⇒ Nói câu cá nhưng thực ra không phải bàn chuyện câu cá, sự yên bình của cảnh vật cho cảm nhận về nỗi cô quạnh, uẩn khúc trong tâm hồn nhà thơ, đó là tâm sự đầy đau buồn trước tình cảnh quốc gia đầy đau thương .

IV. Bài phân tích

Nguyễn Khuyến là người có cốt cách thanh cao và giàu lòng yêu nước, ông một lòng không hợp tác với quân địch. Ông được ca tụng là “ nhà thơ của dân tình, làng cảnh Nước Ta ”. Ông để lại cho hậu thế nhiều tác phẩm thơ hay và đặc biệt quan trọng là chùm ba bài thơ thu nổi bật cho làng quê, cảnh sắc Nước Ta. Trong đó điển hình nổi bật hơn cả là bài Câu cá mùa thu .
Nếu như ở bài Thu vịnh cảnh thu được tiếp đón từ cao xa rồi mới đến gần thì bài Câu cá mùa thu khung cảnh vạn vật thiên nhiên mùa thu lại được đảm nhiệm ở một chiều kích khác : từ gần rồi tiến ra cao xa và từ cao xa quay trở lại gần. Khung cảnh được mở ra với nhiều khunh hướng vô cùng sinh động .
Cảnh thu được mở ra với hình ảnh khoảng trống rất là trong trẻo :
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo
Không khí mùa thu được gợi nên từ sự dịu nhẹ, nguyên sơ nhất của cảnh vật với làn nước trong vắt, không một gợn đục. Mùa hè đã đi qua, những cơn mưa lớn với dòng nước đỏ đục đã không còn thay vào đó là cái thanh tĩnh, trong trẻo của làn nước, của cảnh vật. Trong khoảng trống nhỏ hẹp ấy là hình ảnh của chiếc thuyền câu nhưng nó không hề lọt thỏm giữa khoảng trống vạn vật thiên nhiên mà lại rất hòa giải, phù hợp. Tác giả vẽ ra khung cảnh tưởng như trái chiều ao thu – thuyền câu, nhưng kì thực chúng lại hòa quyện với nhau đến kì khôi. Bởi vật tác giả chọn là ao thu chứ không phải hồ thu – gợi cảm giác to lớn, choáng ngợp. Ao thu ấy khi có thuyền câu bên cạnh trở nên hòa giải, phù hợp và đậm chất khung cảnh làng quê Bắc Bộ Nước Ta. Hai câu thơ đầu gieo vần eo nhưng không hề gợi lên cảm xúc eo hẹp, nhỏ bé, tù túng mà ngược lại gợi nên cái nhỏ xíu, thanh thoát của cảnh vật .
Bức tranh thu liên tục được Nguyễn Khuyến phác họa ở cặp câu thơ tiếp theo :
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo
Những đường nét của khung cảnh cũng rất là mảnh mai với sóng hơi gợn tí, lá khẽ đưa vèo, có vẻ như mọi hoạt động đều vô cùng nhẹ nhàng, thanh thoát. Vận dụng thủ pháp lấy động tả tĩnh Nguyễn Khuyến đã làm điển hình nổi bật sự yên bình tuyệt đối của khoảng trống, của cảnh vật. Phải là khoảng trống vô cùng yên tĩnh thì thi nhân mới hoàn toàn có thể cảm nhận tiếng động thật khẽ, thật êm của cảnh vật, dù là sóng có gợn hay chiếc lá khẽ đưa, bằng giác quan tinh xảo, nhạy cảm Nguyễn Khuyến đã nắm trọn từng khoảnh khắc của vạn vật thiên nhiên. Sắc vàng nếu như ở những bài thơ khác chính là sắc màu chủ yếu, là điểm nhấn để gợi nhắc mùa thu thì trong câu thơ của Nguyễn Khuyến sắc vàng ấy cũng như bao sắc màu khác trong bức tranh : xanh của trời, trong veo của nước, … nó chỉ góp thêm phần tạo nên đường nét hài hòa cho bức tranh, tuyệt nhiên không gợi cảm giác buồn bã của tâm trạng, hay héo úa của cảnh vật. Không chỉ vậy, cái hồn dân dã, vẻ đẹp mùa thu của làng quê Bắc Bộ còn được gợi lên từ những ngõ trúc quanh co :
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo
Không gian được lan rộng ra ở chiều cao, tác giả hướng ánh mắt lên khung trời để cảm nhận được cái “ trong xanh ” của khung trời, và rất tự nhiên thu tầm nhìn về với ngõ trúc quanh co. Không gian mùa thu vô cùng yên bình. Mọi hoạt động đều quá nhẹ nhàng, êm ái không đủ để gợi nên âm thanh, duy chỉ có tiếng động của tiếng cá đớp mồi : “ Cá đâu khẽ động dưới chân bèo ”. Nhưng cái động đó tích hợp với từ “ khẽ ” lại chỉ càng nhấn mạnh vấn đề, tô đậm hơn cái yên ắng, tĩnh mịch của cảnh vật. Với nghệ thuật và thẩm mỹ lấy động tả tĩnh, Nguyễn Khuyến đã cho thấy cái thanh tĩnh tuyệt đối của làng quê Nước Ta trong cảnh thu thanh bình, dịu nhẹ .
Bài thơ có nhan đề là Câu cá mùa thu, nói về chuyện câu cá mà thực lại không phải vậy. Mượn chuyện câu cá để cảm nhận hết trời thu, cảnh thu vào cõi lòng mình. Hẳn Nguyễn Khuyến phải có tâm hồn thanh tĩnh đến tuyệt đối mới hoàn toàn có thể có nhận không thiếu vẻ đẹp của mùa thu : trong veo, cái hơi gợn tí của nước, độ rơi khẽ khàng của lá. Đặc biệt sự yên bình trong tâm hồn thi nhân được gợi lên một cách thâm thúy từ tiếng động duy nhất trong bài thơ là tiếng cá đớp mồi dưới chân bèo. Sự yên bình trong cảnh vật gợi cho người đọc cảm nhận về sự đơn độc, uẩn khúc trong tâm hồn nhà thơ. Trong bài những gam màu lạnh Open nhiều : trong veo, trong xanh, … có vẻ như cái lạnh của thu thấm vào tâm hồn nhà thơ hay chính tâm hồn đơn độc của tác giả lan tỏa sang cảnh vật. Đặt trong toàn cảnh quốc gia đầy biến thiên lúc bấy giờ, hoàn toàn có thể thấy bài thơ biểu lộ tâm trạng đau buồn của Nguyễn Khuyến trước hiện tình quốc gia đầy đau thương .
Bài thơ bộc lộ năng lực sử dụng ngôn từ bậc thầy của Nguyễn Khuyến. Tiếng Việt trong sáng, đơn giản và giản dị nhưng lại diễn đạt được toàn bộ nhưng gì tinh xảo, đẹp tươi nhất của cảnh vật, miêu tả được tâm trạng và tấm lòng của nhà thơ. Gieo vần “ eo ” – từ vận tài tình góp thêm phần miêu tả khoảng trống nhỏ hẹp và tâm trạng đầy uẩn khúc của tác giả. Nghệ thuật lấy động tả tĩnh gợi lên cái yên bình tuyệt đối của vạn vật thiên nhiên .
Bài thơ Câu cá mùa thu với ngôn từ bậc thầy không chỉ cho người đọc thấy kĩ năng của Nguyễn Khuyến trong việc dùng từ. Mà đằng sau đó ta còn cảm nhận được một tâm hồn gắn bó tha thiết với vạn vật thiên nhiên, quốc gia, tấm lòng yêu nước thầm lặng nhưng không kém phần sâu nặng .

Tải xuống

Xem thêm sơ đồ tư duy của những tác phẩm, văn bản lớp 11 hay, cụ thể khác :

Giới thiệu kênh Youtube VietJack

Ngân hàng trắc nghiệm lớp 11 tại khoahoc.vietjack.com

Đã có app VietJack trên điện thoại cảm ứng, giải bài tập SGK, SBT Soạn văn, Văn mẫu, Thi trực tuyến, Bài giảng …. không tính tiền. Tải ngay ứng dụng trên Android và iOS .