Sơ đồ tư duy Thương vợ dễ nhớ, hay nhất

26/10/2022 - Dịch Vụ Bách Khoa - 89

Sơ đồ tư duy Thương vợ dễ nhớ, hay nhất

Tải xuống

Nhằm mục tiêu giúp học viên thuận tiện hệ thống hóa được kiến thức và kỹ năng, nội dung những tác phẩm trong chương trình Ngữ văn 11, chúng tôi biên soạn bài viết Sơ đồ tư duy Thương vợ dễ nhớ, hay nhất với khá đầy đủ những nội dung như tìm hiểu và khám phá chung về tác phẩm, tác giả, bố cục tổng quan, dàn ý nghiên cứu và phân tích, bài văn mẫu nghiên cứu và phân tích, …. Hi vọng qua Sơ đồ tư duy Thương vợ sẽ giúp học viên nắm được nội dung cơ bản của Thương vợ .

Bạn đang đọc: Sơ đồ tư duy Thương vợ dễ nhớ, hay nhất

Bài giảng: Thương vợ – Cô Thúy Nhàn (Giáo viên VietJack)

A. Sơ đồ tư duy Thương vợ

B. Tìm hiểu Thương vợ

I. Tác giả

– Trần Tế Xương ( 1870 – 1907 ) thường gọi là Tú Xương .
– Quê quán : làng Vị Xuyên – huyện Mĩ Lộc – tỉnh Tỉnh Nam Định ( nay thuộc phường Vị Hoàng, thành phố Tỉnh Nam Định ) .
– Cuộc đời ngắn ngủi, nhiều khó khăn .

II. Tác phẩm

1. Thể loại

– Bài thơ thuộc thể loại trữ tình, theo lối thất ngôn bát cú Đường luật .

2. Xuất xứ tác phẩm.

– Thương vợ là bài thơ cảm động nhất trong chùm thơ văn câu đối về đề tài bà Tú .

3. Bố cục: 2 phần

+ P1 : Sáu câu thơ đầu : Hình ảnh của bà Tú
+ P2 : Hai câu thơ cuối : Nỗi lòng của tác giả

4. Giá trị nội dung

– Với tình cảm yêu dấu quý trọng, tác giả đã ghi lại một cách chân thực xúc động hình ảnh người vợ tần tảo, giàu đức hi sinh .

5. Giá trị nghệ thuật

– Cảm xúc chân thành, lời thơ giản dị thâm thúy .

III. Dàn ý phân tích tác phẩm

a. Hình ảnh bà Tú

* Hai câu thực :
“ Quanh năm kinh doanh ở mom sông
Nuôi đủ năm con với một chồng ”
– Công việc : kinh doanh
– Thời gian : quanh năm => từ ngày này qua ngày khác, từ tháng này qua tháng khác, không có một ngày được nghỉ ngơi .
– Địa điểm : mom sông ( phần đất ở bờ sông nhô ra phía lòng sông, nơi người làng chài thường hay tụ tập mua và bán ) => hai chữ “ mom sông ” gợi tả một cuộc sống nhiều mưa nắng, một cuộc sống lắm cơ cực, phải vật lộn để kiếm sống .
– “ Nuôi đủ năm con với một chồng ” : Gánh nặng mái ấm gia đình đang đè nặng lên đôi vai người mẹ, người vợ .
+ Cách đếm con, chồng => chứa đựng nỗi niềm chua chát về một mái ấm gia đình gặp nhiều khó khăn vất vả : đông con, còn người chồng đang phải “ ăn lương vợ ”
=> Hai câu thực gợi tả đơn cử hơn đời sống tảo tần gắn với việc kinh doanh ngược xuôi của bà Tú .
* Hai câu đề :
“ Lặn lội thân cò khi quãng vắng
Eo sèo mặt nước buổi đò đông ”
– Thấm thía nỗi khó khăn vất vả, gian lao của vợ, Tế Xương đã mượn hình ảnh con cò trong ca dao để nói về bà Tú : thân cò lầm lũi gợi liên tưởng về thân phận khó khăn vất vả, cực khổ, của bà Tú cũng như những người phụ nữ Nước Ta trong xã hội cũ
– Ba từ ” khi quãng vắng ” đã nói lên khoảng trống heo hút, im re chứa đầy những lo âu, nguy hại .
– Câu thơ dùng phép hòn đảo ngữ ( đưa từ ” lặn lội ” lên đầu câu ) và dùng từ ” thân cò ” thay cho từ ” con cò ” càng làm tăng thêm nỗi khó khăn vất vả gian nan của bà Tú. Không những thế, từ ” thân cò ” còn gợi nỗi ngậm ngùi về thân phận nữa. Lời thơ, do đó, mà cũng thâm thúy hơn, thấm thìa hơn .
– Câu thứ tư làm rõ sự vật lộn với đời sống đầy gian truân của bà Tú : “ Eo sèo mặt nước buổi đò đông. ”
+ Eo sèo : là từ láy tượng thanh ý chỉ sự kì kèo, kêu ca phàn nàn một cách không dễ chịu => gợi tả cảnh tranh bán, cự cãi nơi “ mặt nước ”

+ Câu thơ gợi tả cảnh chen chúc, bươn trải trên sông nước của những người làm nghề buôn bán nhỏ.

Xem thêm: Cân điện tử 100kg chính hãng, mẫu mã đa dạng, giá tốt

+ “ Buổi đò đông ” hàm chứa không phải ít những lo âu, nguy hại ” khi quãng vắng ” .
+ Nghệ thuật đối rực rỡ đã làm điển hình nổi bật cảnh kiếm ăn nhiều cơ cực. Bát cơm, manh áo mà bà Tú kiếm được để “ nuôi đủ năm con với một chồng ” phải lặn lội trong nắng mưa, phải giành giật, phải trả giá bằng mồ hôi, nước mắt trong thời đại khó khăn vất vả .
* Hai câu luận
“ Một duyên hai nợ, âu đành phận ,
Năm nắng, mười mưa dám quản công. ”
– Tú Xương vận dụng rất phát minh sáng tạo hai thành ngữ : “ một duyên hai nợ ” và “ năm nắng mười mưa ”, đối xứng nhau hòa giải, sắc tố dân gian đậm đà trong cảm nhận và ngôn từ miêu tả :
+ “ Duyên ” là duyên số, duyên phận, là cái “ nợ ” đời mà bà Tú phải cam phận, chịu đựng .
+ “ Nắng ”, “ mưa ” tượng trưng cho mọi khó khăn vất vả, khổ cực .
+ Các số từ trong câu thơ tăng dần lên : “ một … hai … năm … mười … làm nổi rõ đức hi sinh thầm lặng của bà Tú, một người phụ nữ chịu thương, chịu khó vì sự ấm no, niềm hạnh phúc của chồng con và mái ấm gia đình .
+ “ Âu đành phận ”, … “ dám quản công ” … giọng thơ nhiều xót xa, thương cảm, thương mình, thương gia cảnh nhiều éo le .
=> Tóm lại, sáu câu thơ đầu bằng tấm lòng biết ơn và cảm phục, Tú Xương đã phác họa một vài nét rất chân thực và cảm động về hình ảnh bà Tú, người vợ hiền thảo của mình với bao đức tính đáng quý : đảm đang, tần tảo, chịu thương chịu khó, thầm lăng hi sinh cho niềm hạnh phúc mái ấm gia đình .

b. Nỗi lòng của tác giả

– Hai câu kết ,
Tú Xương sử dụng từ ngữ thông tục, lấy tiếng chửi nơi “ mom sông ” lúc “ buổi đò đông ” đưa vào thơ rất tự nhiên, bình dị :
“ Cha mẹ thói đời ăn ở bạc ,
Có chồng hờ hững cũng như không. ”
+ Ý nghĩa của lời chửi là tác giả thầm trách bản thân mình một cách thẳng thắn, nhận ra sự vô dụng của bản thân mình. Nhưng đó lại là một lẽ thường tình trong xã hội phong kiến trọng nam khinh nữ. Tú Xương dám thừa nhận mình là “ quan ăn lương vợ ”, dám tự nhận khuyết điểm của mình. Từ đó cho thấy ông là một người có nhân cách đẹp .
=> Hai câu kết là cả một nỗi niềm tâm sự và thế sự đầy buồn thương, là lời nói của một tri thức giàu nhân cách, nặng tình đời, thương vợ con, thương gia cảnh nghèo. Tú Xương thương vợ cũng chính là thương mình vậy : nỗi đau thất thế của nhà thơ khi cảnh đời biến hóa .

IV. Bài phân tích

Thơ xưa viết về người vợ đã ít, mà viết về người vợ khi còn sống càng khan hiếm hơn. Các thi nhân thường chỉ làm thơ khi người bạn trăm năm đã qua đời. Kể cũng là điều nghiệt ngã khi người vợ đi vào cõi thiên thu mới được bước vào địa hạt thi ca .

Bà Tú Xương có thể đã phải chịu nhiều nghiệt ngã của cuộc đời nhưng bà lại có niềm hạnh phúc mà bao kiếp người vợ xưa không có được: Ngay lúc còn sống bà đã đi vào thơ ông Tú Xương với tất cả niềm thương yêu, trân trọng của chồng. Trong thơ Tú Xương, có một mảng lớn viết về người vợ mà bài “Thương vợ” là một trong những bài xuất sắc nhất. Tình thương vợ sâu nặng của Tú Xương thể hiện qua sự thấu hiểu nỗi vất vả gian lao và phẩm chất cao đẹp của người vợ.

Câu thơ mở màn nói thực trạng làm ăn kinh doanh của bà Tú. Hoàn cảnh khó khăn vất vả, lam lũ được gợi lên qua cách nói thời hạn, cách nêu khu vực. Quanh năm là suốt cả năm, không trừ ngày nào dù mưa hay nắng. Quanh năm còn là năm này tiếp năm khác đến chóng mặt, đến rã rời chứ đâu phải chỉ một năm. Địa điểm bà Tú kinh doanh là mom sông, cái doi đất nhô như lời ra mắt, lại như một toàn cảnh làm hiện lên hình bà Tú tần tảo, quay quồng ngược xuôi : “ Quanh năm kinh doanh ở mom sông. ”
Thấm thía nỗi khó khăn vất vả, gian lao của vợ, Tú Xương mượn hình ảnh con cò trong ca dao để nói về bà Tú. Có điều hình ảnh con cò trong ca dao đầy tội nghiệp mà hình ảnh con cò trong thơ Tú Xương còn tội nghiệp hơn. Con cò trong thơ Tú Xương không chỉ Open trong cái rợn ngợp của khoảng trống ( như con cò trong ca dao ) mà cái rợn ngợp của thời hạn. Chỉ bằng ba từ khi quãng vắng tác giả đã nói lên được cả thời hạn, khoảng trống heo hút, rợn ngợp, chứa đầy lo âu cái rợn ngợp của thời hạn, đã làm hao hụt cả ý thơ. So với câu ca dao : Con cò lặn lội bờ sông, câu thơ của Tú Xương : “ Lặn lội thân cò khi quãng vắng ”
Là cả một sự phát minh sáng tạo. Cách hòn đảo ngữ – đưa ra từ lặn lội lên đàu câu, cách thay từ – thay từ con cò bằng thân cò, càng làm tăng nỗi khó khăn vất vả khó khăn của bà Tú. Từ thân cò gợi cả nỗi đau thân phận, so với từ con của Tú Xương cũng thâm thúy, thấm thía hơn .
Nếu câu thơ thứ ba gợi nỗi khó khăn vất vả đơn chiếc thì câu thứ tư lại làm rõ sự vật lộn với đời sống của bà Tú : “ Eo sèo mặt nước buổi đò đông ”. Câu thơ gợi cảnh xum xê, bươn bả trên sông nước của những người kinh doanh nhỏ. Sự cạnh tranh đối đầu chưa đến mức sát phạt nhau nhưng cũng không thiếu lời qua tiếng lại. Buổi đò đông đâu phải là ít lo âu, nguy khốn hơn khi quãng vắng. Trong ca dao, người mẹ từng dặn con : Con ơi nhơ lấy câu này / Sông sâu chớ lội, đò đầy chớ qua. “ Buổi đò đông ” không chỉ có những lời phàn nàn, mè nheo, cau gắt, những sự chen lấn xô đẩy mà còn chứa đầy nguy hiểm nguy hiểm. Hai câu thực đối nhau về ngữ ( khi quãng vắng so với buổi đò đông ) nhưng lại thừa tiếp nhau về ý để làm điển hình nổi bật sự khó khăn vất vả gian nan của bà Tú : đã khó khăn vất vả, đơn chiếc, lại thêm sự bươn bả trong thực trạng rậm rạp làm ăn .

Hai câu thực nói thực cảnh bà Tú đồng thời cho ta thấy thực tình của Tú Xương: tấm lòng xót thương da diết. Cuộc sống vất vả gian truân càng ngời lên phẩm chất cao đẹp của bà Tú. Bà là người đảm đang tháo vát: “Nuôi đủ năm con với một chồng”. Mỗi chữ trong câu thơ Tú Xương đều chất chứa bao tình ý, từ đủ trong nuôi đủ vừa nói số lượng, vừa nói chất lượng. Bà Tú nuôi đủ cả con, cả chồng, nuôi đảm bảo đến mức: “Cơm hai bữa: cá kho rau muống – Quà một chiều: khoai lang, lúa ngô” (Thầy đồ dậy học).
Trong hai câu luận, Tú Xương một lần nữa cảm phục sự hy sinh rất mực của vợ: “Năm nắng mười mưa dám quản công”. Ở câu thơ này, “nắng mưa” chỉ sự vất vả, “năm, mười” là số lượng phiếm chỉ, để nói số nhiều, được tách ra tạo nên một thành ngữ chéo (năm nắng mười mưa) vừa nói lên sự vất vả gian lao, vừa thể hiện được đức tính chịu thương chịu khó, hết lòng vì chồng vì con của bà Tú.

Trong những bài thơ viết về vợ của Tú Xương, bao giờ ta cũng bắt gặp hình ảnh hai người: bà Tú hiện lên phía trước, ông Tú khuất lấp ở phía sau, nhìn tinh mới thấy. Khi đã thấy rối thì ấn tượng thật sâu đậm. Ở bài thơ “Thương vợ” cũng vậy. Ông Tú không xuất hiện trực tiếp nhưng vẫn hiển hiện trong từng câu thơ. Đằng sau cốt cách khôi hài, trào phúng là cả một tấm lòng, không chỉ thương mà còn tri ân vợ. Về câu thơ: “Nuôi đủ năm con với một chồng”, có người cho rằng ở đây ông Tú tự coi mình là một thứ con đặc biệt để bà Tú phải nuôi.

Nhà thơ không chỉ cảm phục, biết ơn sự quyết tử rất mực của vợ mà ông còn tự trách, tự lên án bản thân. Ông không dựa vào duyên số để trút bỏ nghĩa vụ và trách nhiệm. Bà Tú lấy ông là do duyên nhưng duyên một mà nợ hai. Tú Xương tự coi mình là cái nợ mà bà Tú phải gánh chịu. Nợ gấp đôi duyên, duyên ít nợ nhiều. Ông chửi thói đời đen bạc, vì thói đời là một nguyên do sâu xa khiến bà Tú phải khổ. Nhưng Tú Xương cũng không đổ vấy cho thói đời. Sự hờ hững của ông với con cũng là một biểu lộ của thói đời đen bạc. Câu thơ Tú Xương tự rủa mát mình cũng là lời tự phán xét, tự lên án : “ Có chồng hờ hững cũng như không ”. Ở cái thời mà người phụ nữ : “ xuất giá tòng phu ” ( lấy chồng theo chồng ), so với mối quan hệ vợ chồng thì “ phụ xướng, phụ tuỳ ” ( chồng nói, vợ theo ), thế mà có một nhà nho dám sòng phẳng với bản thân, với cuộc sống, dám tự thừa nhận mình là quân ăn lương vợ, không những đã biết nhận ra thiếu sót, mà còn dám tự nhân khuyết điểm. Một con người như vậy chẳng đẹp lắm sao .

Nhan đề Thương vợ chưa nói hết sự sâu sắc trong tình cảm của Tú Xương đối với vợ cũng như chưa thể hiện được đầy đủ vẻ đẹp nhân bản của hồn thơ Tú Xương. Ở bài thơ này, tác giả không chỉ thương vợ mà còn ơn vợ, không chỉ lên án “thói đời” mà còn tự trách. Nhà thơ dám tự nhân khuyết điểm, càng thấy mình khiếm khuyết càng thương yêu, quý trọng vợ hơn.

Tình thương yêu, quý trọng vợ là cảm hứng có phần mới mẻ và lạ mắt so với những cảm hứng quen thuộc trong văn học trung đại. Cảm xúc mới lạ đó lại được miêu tả bằng hình ảnh và ngôn từ quen thuộc của văn học dân gian, chứng tỏ hồn thơ Tú Xương dù mới lạ, độc lạ vẫn rất thân mật với mọi người, vẫn có gố rễ sâu xa trong tâm thức dân tộc bản địa .

Tải xuống

Xem thêm sơ đồ tư duy của những tác phẩm, văn bản lớp 11 hay, chi tiết cụ thể khác :

Giới thiệu kênh Youtube VietJack

Ngân hàng trắc nghiệm lớp 11 tại khoahoc.vietjack.com

Đã có app VietJack trên điện thoại cảm ứng, giải bài tập SGK, SBT Soạn văn, Văn mẫu, Thi trực tuyến, Bài giảng …. không tính tiền. Tải ngay ứng dụng trên Android và iOS .