Sơ đồ tư duy Tự tình 2 dễ nhớ, hay nhất

26/10/2022 - Dịch Vụ Bách Khoa - 99

Sơ đồ tư duy Tự tình 2 dễ nhớ, hay nhất

Tải xuống

Nhằm mục tiêu giúp học viên thuận tiện hệ thống hóa được kiến thức và kỹ năng, nội dung những tác phẩm trong chương trình Ngữ văn 11, chúng tôi biên soạn bài viết Sơ đồ tư duy Tự tình 2 dễ nhớ, hay nhất với vừa đủ những nội dung như tìm hiểu và khám phá chung về tác phẩm, tác giả, bố cục tổng quan, dàn ý nghiên cứu và phân tích, bài văn mẫu nghiên cứu và phân tích, …. Hi vọng qua Sơ đồ tư duy Tự tình 2 sẽ giúp học viên nắm được nội dung cơ bản của Tự tình II .

Bạn đang đọc: Sơ đồ tư duy Tự tình 2 dễ nhớ, hay nhất

Bài giảng: Tự tình – Cô Thúy Nhàn (Giáo viên VietJack)

A. Sơ đồ tư duy Tự tình 2

B. Tìm hiểu Tự tình II

I. Tác giả:

– Hồ Xuân Hương chưa rõ năm sinh, năm mất .
– Cuộc đời Hồ Xuân Hương lận đận, nhiều nỗi éo le ngang trái .

– Con người bà phóng túng, tài hoa, có cá tính mạnh mẽ, sắc sảo.

II. Tác phẩm

1. Thể loại: Thất ngôn bát cú đường luật.

2. Xuất xứ tác phẩm

– Tự tình II nằm trong chùm thơ Tự tình gồm ba bài của Hồ Xuân Hương.

3. Bố cục: 4 phần.

+ Hai câu đề : Giới thiệu về hình ảnh người vợ lẽ
+ Hai câu thực : Cách xử lý nỗi tâm tư nguyện vọng của người vợ lẽ
+ Hai câu luận : Khát khao tìm đến niềm hạnh phúc của người phụ nữ

+ Hai câu kết: Quy luật khắc nghiệt của thời gian và tuổi trẻ

4. Giá trị nội dung:

– Tự tình II biểu lộ tâm trạng, thái độ của Hồ Xuân Hương : vừa đau buồn, vừa phẫn uất trước duyên phận, gắng gượng vươn lên nhưng vẫn rơi vào thảm kịch, đồng thời bài thơ cũng cho thấy khát vọng sống, khát vọng niềm hạnh phúc của nữ thi sĩ .

5. Giá trị nghệ thuật

– Bài thơ khẳng định chắc chắn năng lực độc lạ của Bà chúa thơ Nôm trong thẩm mỹ và nghệ thuật sử dụng từ ngữ và thiết kế xây dựng hình tượng .

III. Dàn ý phân tích tác phẩm

1. Hai câu đề: Giới thiệu về hình ảnh người vợ lẽ

– Bài thơ mở ra bằng một thực trạng tâm trạng khá đặc trưng :
“ Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn
Trơ cái hồng nhan với nước non ”
+ Thời gian : đêm khuya .
+ Không gian : trống trải, bát ngát, văng vẳng tiếng trống cầm canh .
=> Câu thơ đầu của bài thơ đã gợi buồn. Cái buồn gợi ra từ sự yên bình của đêm khuya. Tiếng trống không gần ( văng vẳng ) mà vẫn nghe thấy cái nhịp hấp tấp vội vàng, gấp gáp, ấy là vì tiếng trống gợi bước tiến của thời hạn, gợi sự tàn phá và nó là tiếng trống được cảm nhận bằng tâm trạng. Chính vì vậy mà trong cái nhịp gấp gáp, liên hồi của tiếng trống canh ta như nghe thấy cả bước đi dồn dập của thời hạn và sự rối bời trong tâm trạng của nhân vật trữ tình .
– Câu thơ thứ hai gợi cảm nhận về sự bẽ bàng của thân phận một cách kinh hoàng hơn :
+ Phép hòn đảo ngữ như cố ý khoét sâu thêm vào cái sự bẽ bàng của tâm trạng. “ Trơ ” là tủi hổ, là chai lì, không còn cảm xúc. Thêm vào đó, hai chữ “ hồng nhan ” ( chỉ dung nhan người thiếu nữ ) lại đi với từ ” cái ” thật là rẻ rúng, mỉa mai. Cái “ hồng nhan ” trơ với nước non đúng là không chỉ gợi sự dãi dầu mà đậm hơn có lẽ rằng là ở sự cay đắng. Câu thơ chỉ nói đến hồng nhan mà lại gợi ra cả sự bạc phận của chủ thể trữ tình. Nhịp câu thơ 1/3/3 cũng như vậy, cứ chì chiết, càng khơi sâu vào sự bẽ bàng khôn tả .

+ Tuy nhiên câu thơ không hẳn chỉ có nỗi đau, mà nó còn thể hiện cả bản lĩnh của nhân vật trữ tình. Bản lĩnh ấy thể hiện ở ngay trong chữ “trơ” như là một sự thách thức vậy. Từ “trơ” kết hợp với “nước non” thể hiện sự bền gan, sự thách đố.
2. Hai câu thực: Cách giải quyết nỗi tâm tư của người vợ lẽ

– Tác giả muốn mượn rượu giải sầu quên đi nỗi buồn, sự đơn độc nhưng nỗi sầu của Xuân Hương quá lớn không rượu nào hoàn toàn có thể hóa giả được .
– Chữ “ lại ” bộc lộ sự luẩn quẩn giữa tỉnh và say trong tâm trạng buồn tủi, chua xót, bế tắc .
– Hình ảnh tả thực : vầng trăng đã xế mà vẫn khuyết chưa tròn .
– Ẩn dụ : tuổi xuân sắp trôi qua, cuộc sống sắp sửa xế bóng mà tình yêu vẫn dang dở, niềm hạnh phúc chưa một lần toàn vẹn viên mãn .
– Nghệ thuật đối tài tình làm nổi rõ thảm kịch về thân phận người phụ nữ khao khát tình yêu, niềm hạnh phúc mà không đạt được .

3. Hai câu luận: Khát khao tìm đến hạnh phúc của người phụ nữ

– Nỗi niềm phẫn uất trào ra ùa vào cảnh vật, tiếp cho chúng sức mạnh công phá :
+ Rêu vốn nhỏ bé mềm yếu nay trở nên gai cứng sắc nhọn, “ xiên ngang mặt đất ” để trồi lên .
+ Mấy hòn đá trở nên nhọn hoắt như chông như mác “ đâm toạc ” cả chân mây .

⇒ Rêu và đá như muốn vạch trời vạch đất ra mà oán hờn, phản đối, đó khác nào cơn thịnh nộ của con người.

Xem thêm: Siêu Thị Khóa Cửa Điện Tử Chính Hãng – Mia Lock Việt Nam

– Nghệ thuật hòn đảo ngữ, sử dụng động từ mạnh, tả cảnh ngụ tình ⇒ khẳng định chắc chắn sự làm mưa làm gió trong tâm trạng : thái độ phản kháng kinh hoàng kinh khủng của nữ sĩ với cuộc sống, số phận, xã hội đồng thời khẳng định chắc chắn bản lĩnh tự tin của Hồ Xuân Hương .

4. Hai câu kết: Quy luật khắc nghiệt của thời gian và tuổi trẻ

– Hai câu kết là tâm trạng chán chường, buồn tủi :
“ Ngán nỗi xuân di xuân lại lại ,
Mảnh tình san sẻ tí con con. ”
+ ” Ngán ” là chán ngán, là ngán ngẩm. Xuân Hương ngán nỗi đời éo le, bạc nghĩa bởi xuân đi rồi xuân lại lại, tạo hoá đang chơi một vòng xoay nhàm chán như chính chuyện duyên tình của con người .
+ Từ “ xuân ” vừa chỉ mùa xuân, vừa được dùng với nghĩa chỉ tuổi xuân. Với vạn vật thiên nhiên, xuân đi rồi xuân lại nhưng với con người thì tuổi xuân đã qua không khi nào trở lại. Hai từ ” lại ” trong cụm từ ” xuân đi xuân lại lại ” cũng mang hai nghĩa khác nhau. Từ ” lại ” thứ nhất là thêm một lần nữa, trong khi đó, từ ” lại ” thứ hai nghĩa là trở lại. Mùa xuân trở lại nhưng tuổi xuân lại qua đi, đó là cái gốc sâu xa của sự chán ngán .
+ Trong câu thơ cuối, nghệ thuật và thẩm mỹ tăng tiến làm cho nghịch cảnh của nhân vật trữ tình. càng éo le hơn : mảnh tình – san sẻ – tí – con con. Mảnh tình – vốn đã ít, đã bé, đã không toàn vẹn lại còn phải ” san sẻ ” thành ra gần như chẳng còn gì ( tí con con ) nên càng xót xa, tội nghiệp => Câu thơ nói lên cả nỗi lòng của người phụ nữ trong xã hội xưa, khi cảnh chồng chung vợ chạ so với họ không phải là lạ lẫm .

IV. Bài phân tích.

Thơ là một hình thái thẩm mỹ và nghệ thuật cao quý, phức tạp. Mỗi bài thơ là tiếng hát của trái tim, là những cảm hứng chân thành mà mãnh liệt của người nghệ sĩ. Bởi vậy, Diệp Tiến cho rằng, “ thơ là tiếng lòng ”. Trong số những “ tiếng lòng ” trong thơ, ta phát hiện nỗi lòng người phụ nữ sống trong xã hội xưa đầy xót xa, tủi hổ, điển hình nổi bật là Hồ Xuân Hương với tác phẩm “ Tự tình II ” .
Thơ là thư kí trung thành với chủ của trái tim, là nơi dừng chân của tâm hồn người nghệ sĩ. Thơ phản ánh đời sống con người, xã hội để qua đó, nhà thơ bộc bạch nỗi lòng mình. Họ như những con ong chăm chỉ bay xa để đem về hương phấn làm nơi mật ngọt, tái tạo tài tình bằng những xúc cảm cá thể để tạo mật ngọt toả ngát cho đời .
Trong những con ong cần mẫn như Nguyễn Du, Nguyễn Trãi, Huy Cận, Hàn Mặc Tử, Xuân Diệu, Hồ Xuân Hương nổi lên là một hiện tượng kỳ lạ văn học độc lạ chuyên viết về phụ nữ với thể loại trữ tình và trào phúng, phối hợp văn học dân gian và văn học bác học. Xuyên suốt những tác phẩm của bà là nỗi lòng người phụ nữ với những đau xót, buồn tủi về thân phận và khao khát một đời sống niềm hạnh phúc, tự do. Bài thơ “ Tự tình II ” đã bộc lộ rõ điều đó. Mở đầu bài thơ, tất cả chúng ta như đồng cảm với tâm trạng đơn độc, buồn tủi của Hồ Xuân Hương :

“Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn
Trơ cái hồng nhan với nước non.”

Câu thơ mở ra khoảng trống yên lặng, yên tĩnh trong đêm khuya tĩnh mịch. Trong khoảng trống thẩm mỹ và nghệ thuật ấy, cùng với bước đi vội vã của thời hạn “ trống canh dồn ”, “ trơ ” lại “ cái hồng nhan với nước non ”. “ Trơ ” nghĩa là trơ trọi gợi lên nỗi đơn độc, cô độc nhưng cũng có nghĩa là trơ trẽn gợi lên nỗi xấu hổ, bẽ bàng. “ Trơ ” lại một ” cái hồng nhan ” gợi lên sự mỉa mai, rẻ rúng cùng nỗi tủi hổ, bẽ bàng, đơn độc của một thân phận phụ nữ nhỏ bé và xấu số. Không chỉ đơn độc, buồn khổ, bài thơ còn thấm đượm nỗi xót xa, bẽ bàng, nỗi đau thân phận của nhân vật trữ tình :

“Chén rượu hương đưa say lại tỉnh
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn.”

Cụm từ “ say lại tỉnh ” tạo nên một vòng luẩn quẩn cho câu thơ cũng là vòng luẩn quẩn của thân phận người phụ nữ trong xã hội xưa. Mượn rượu để men cay làm quên sự đời, quên đi những tủi hổ, bẽ bàng nhưng, hơi rượu cũng không hề xua tan đi nỗi đau thân phận. Như vậy, uống rồi say, say rồi tỉnh, tỉnh rồi đau, đau rồi lại uống .
Ở đây, người phụ nữ đau bởi nhận thức rõ “ vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn ”. Hình ảnh ẩn dụ đầy sức gợi biểu lộ rõ nỗi đau tột cùng của nhân vật trữ tình bởi tuổi xuân sắp qua đi như “ vầng trăng bóng xế ” mà nhân duyên chưa toàn vẹn nên “ khuyết chưa tròn ”. Dường như càng khao khát một niềm hạnh phúc nhỏ nhoi, người phụ nữ càng xót xa, đau đớn cho phận mình. Đau đớn, xót xa ắt dẫn đến phẫn uất, phản kháng. Người phụ nữ đã phản kháng lại số phận để mong ước đổi khác cuộc sống :

“Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám
Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn.”

Phép hòn đảo ngữ đưa những động từ mạnh “ xiên ngang ”, “ đâm toạc ” lên đầu câu nhấn mạnh vấn đề sự phẫn uất phản kháng của người phụ nữ. “ Rêu ”, “ đá ” là những vật vô tri, nhỏ bé, yếu mềm chính là thân phận người phụ nữ tuy nhỏ bé, tầm thường, vô dụng trong xã hội “ trọng nam khinh nữ ” nhưng cũng mang sức mạnh phản kháng, đấu tranh đòi quyền sống, quyền niềm hạnh phúc .
Quyền được sống, được tự do yêu đương và nhu yếu niềm hạnh phúc là điều nhỏ nhoi mà bất kể người phụ nữ nào cũng được hưởng. Nhưng, chính sách xã hội xưa không được cho phép họ được sống với quyền hạn chân chính của mình. Xã hội với tư tưởng “ trọng nam khinh nữ ”, với ý niệm vạn đời không bao giờ thay đổi “ trời xanh quen thói má hồng đánh ghen ” đã ngang nhiên chà đạp lên cuộc sống người phụ nữ. Cố ngoi đầu lên họ lại bị dìm xuống sâu hơn nữa. Cố phản kháng họ lại chuốc thêm đau buồn :

“Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại
Mối tình san sẻ tí con con.”

Câu thơ bộc lộ nỗi chán chường, ngao ngán khi tuổi xuân con người ra đi mà không khi nào trở lại. “ Xuân ” vừa là mùa xuân của đất trời vừa là tuổi xuân của con người. Cùng là “ xuân ” thế nhưng xuân của đất trời đi rồi đến còn xuân của con người một đi không trở lại. Bởi thế, sao tránh khỏi nỗi đau buồn, tủi hổ !
Đã nhiều lần chính nhà thơ lên tiếng “ chém cha cái kiếp lấy chồng chung ” nhưng rồi lại đau buồn bởi quy luật “ gỡ ra rồi lại buộc vào như chơi ” ( Nguyễn Du ). Khao khát niềm hạnh phúc toàn vẹn nhưng ở đầu cuối chỉ còn lại sự xót xa của một thân phận hai lần làm lẽ. “ Mảnh tình san sẻ tí con con. ”
Chỉ đơn độc, duy nhất một “ mảnh tình ” nhưng cũng phải “ san sẻ ” từng “ tí con con ”. Tấm lòng cô độc mềm yếu nhưng cũng chẳng được vẹn toàn. Trong xã hội phong kiến, niềm hạnh phúc với người phụ nữ như một chiếc chăn quá hẹp, người này ấm thì người kia lạnh “ kẻ đắp chăn bông kẻ lạnh nhạt ” .
Cả bài thơ “ Tự tình II ” toát lên nỗi đau thân phận của Hồ Xuân Hương cũng là nỗi đau của tổng thể người phụ nữ trong xã hội đương thời. Đó là tâm trạng vừa đau buồn, vừa phẫn uất trước duyên phận, gắng gượng vươn lên nhưng vẫn rơi vào thảm kịch. Tất cả khái quát thành quy luật như Nguyễn Du đã viết trong “ Truyện Kiều ” :

“Đau đớn thay phận đàn bà
Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung.”

“ Tự tình II ” giúp người đọc đồng cảm nỗi đau thân phận và khát vọng can đảm và mạnh mẽ muốn vươn lên số phận của người phụ nữ qua nỗi đau và khát vọng của Hồ Xuân Hương nhưng cũng giúp ta nhận ra và trân trọng tài năng độc lạ của “ Bà chúa thơ Nôm ” trong thẩm mỹ và nghệ thuật sử dụng từ ngữ và thiết kế xây dựng hình ảnh. Quả là “ Nghệ thuật làm ra câu thơ, trái tim làm ra thi sĩ ” .
“ Tự tình II ” chính là tiếng lòng của Hồ Xuân Hương đúng như nhận định và đánh giá “ Thơ là tiếng lòng ” của Diệp Tiến. Tiếng lòng thiết tha vừa u buồn vừa phảng phất ánh sáng của khao khát, tham vọng niềm hạnh phúc như một viên ngọc sáng thử thách bước tiến nghiệt ngã của thời hạn. Qua bao thế kỷ, Hồ Xuân Hương cùng tiếng thơ “ Tự tình ” vẫn in sâu trong tâm lý fan hâm mộ ngàn đời .

Tải xuống

Xem thêm sơ đồ tư duy của những tác phẩm, văn bản lớp 11 hay, chi tiết cụ thể khác :

Giới thiệu kênh Youtube VietJack

Ngân hàng trắc nghiệm lớp 11 tại khoahoc.vietjack.com

Đã có app VietJack trên điện thoại thông minh, giải bài tập SGK, SBT Soạn văn, Văn mẫu, Thi trực tuyến, Bài giảng …. không tính tiền. Tải ngay ứng dụng trên Android và iOS .