Sơ đồ tư duy Vào phủ Chúa Trịnh dễ nhớ, hay nhất

27/10/2022 - Dịch Vụ Bách Khoa - 88

Sơ đồ tư duy Vào phủ Chúa Trịnh dễ nhớ, hay nhất

Tải xuống

Nhằm mục tiêu giúp học viên thuận tiện hệ thống hóa được kiến thức và kỹ năng, nội dung những tác phẩm trong chương trình Ngữ văn 11, chúng tôi biên soạn bài viết Sơ đồ tư duy Vào phủ Chúa Trịnh dễ nhớ, hay nhất với vừa đủ những nội dung như tìm hiểu và khám phá chung về tác phẩm, tác giả, bố cục tổng quan, dàn ý nghiên cứu và phân tích, bài văn mẫu nghiên cứu và phân tích, …. Hi vọng qua Sơ đồ tư duy Tự tình 2 sẽ giúp học viên nắm được nội dung cơ bản của Tự tình II .

Bạn đang đọc: Sơ đồ tư duy Vào phủ Chúa Trịnh dễ nhớ, hay nhất

Bài giảng: Vào phủ Chúa Trịnh – Cô Thúy Nhàn (Giáo viên VietJack)

A. Sơ đồ tư duy Vào phủ Chúa Trịnh

B. Tìm hiểu tác phẩm

I. Tác giả:

– Lê Hữu Trác ( 1724 – 1791 ) hiệu là Hải Thượng Lãn Ông, người làng Liêu Xá, huyện Đường Hào, phủ Thượng Hồng, trấn Thành Phố Hải Dương ( nay thuộc huyện Yên Mĩ, tỉnh Hưng Yên ) .
– Ông là một danh y, không riêng gì chữa bệnh mà còn soạn sách và mở trường dạy nghề thuốc để truyền bá y học .
– Phần lớn cuộc sống hoạt động giải trí y học và trước tác của ông gắn với quê ngoại ở xã Sơn Quang, huyện Hương Sơn, tỉnh TP Hà Tĩnh .

II. Tác phẩm

1. Thể loại:

Kí sự : là một thể kí, ghi chép vấn đề, câu truyện có thật và tương đối hoàn hảo .

2. Xuất xứ tác phẩm.

– Tác phẩm được trích từ quyển Thượng kinh kí sự nói về việc Lê Hữu Trác tới kinh đô được dẫn và phủ Chúa để bắt mạch kê đơn cho Thế tử Trịnh Cán
– Thượng kinh kí sự ( Kí sự đến kinh đô ) là tập kí sự bằng chứ Hán, triển khai xong năm 1783, được xếp ở cuối bộ Hải Thượng y tông tâm lĩnh như một quyển phụ lục .

3. Bố cục:

– Bố cục: 2 phần

+ P1 ( Từ đầu đến “ … xem mạch Đông cung cho thật kĩ ” ) : Cuộc sống nơi phủ chúa .
+ P2 ( còn lại ) : Cảnh Lê Hữu Trác bắt mạch, kê đơn cho thế tử Trịnh Cán .

4. Tóm tắt

Vào sáng sớm tinh mơ ngày 1 tháng 2, tôi được lệnh triệu vào phủ chúa. Tôi nhanh gọn được điệu đi trên một cái cáng chạy như ngựa lồng. Tôi đi vào từ cửa sau, nhìn quanh tôi thấy cây cối chi chít, chim hót líu lo, muôn hoa đua thắm. Qua mấy lần cửa, những hiên chạy dài quanh co tôi được đưa tới một ngôi nhà thật lớn gọi là phòng trà. Đồ đạc trong phòng đều được sơn son thếp vàng. Lúc đó hoàng thượng đang ngự phòng thuốc cùng những phi tần nên tôi không hề yết kiến. Tôi được thiết đãi bữa sáng mĩ vị với vật dụng toàn bằng vàng, bạc. Ăn xong tôi được đưa đến yết kiến ở Đông Cung và khám bệnh cho thế tử Trịnh Cán. Thế tử vì “ ăn quá no, mặc quá ấm ” mà sinh bệnh. Nửa sợ bị cuốn vào vòng danh lợi, nửa vì chịu ơn của nước. Cuối cùng, tôi dốc lòng kê đơn cho thế tử, rồi từ giã lên cáng trở về kinh Trung Kiền chờ thánh chỉ. Bạn bè ai ai trong cung cũng đến thăm hỏi động viên .

5. Giá trị nội dung:

Bằng tài quan sát tinh xảo và ngòi bút ghi chép cụ thể chân thực, tác giả đã vẽ lại bức tranh sinh động về đời sống xa hoa quyền quý và cao sang của phủ chúa Trịnh. Qua đó người đọc thấy được kĩ năng, đức độ và cốt cách của một nhà nho, một danh y, một nhà văn trong con người Lê Hữu Trác .

6. Giá trị nghệ thuật:

Đoạn trích đã bộc lộ nét rực rỡ trong nghệ thuật và thẩm mỹ kí của Lê Hữu Trác :
– Kết hợp việc ghi chép cụ thể với việc mtả sinh động những điều “ mắt thấy tai nghe ”, thể hiện thái độ nhìn nhận kín kẽ .
– Kết hợp giữa văn xuôi và thơ ca làm tăng đặc thù trữ tình cho tác phẩm .
– Kết hợp nhiều phương pháp diễn đạt như tự sự, miêu tả, biểu cảm làm ngày càng tăng năng lực phản ánh hiện thực khách quan của tác phẩm .

III. Dàn ý phân tích tác phẩm

1. Quang cảnh và cung cách sinh hoạt nơi phủ chúa

– Quang cảnh nơi phủ chúa cực kỳ sang chảnh, lỗng lẫy không đâu sánh bằng :
+ Giàu từ nơi ở : qua nhiều lầu cửa, hiên chạy dọc quanh co, đâu đâu cũng là cây cối xum xê, chim kêu ríu rít, danh hoa đua thắm, … ; lầu từng gác vẽ mây, rèm châu, hiên ngọc, …
+ Giàu sang trong tiện lợi hoạt động và sinh hoạt : đồ nghi trượng đều sơn son thếp vàng ; đồ ăn thức uống là cao lương mĩ vị, mâm vàng chén bạc, …. toàn của ngon vật lạ
– Cuộc sống hoạt động và sinh hoạt nơi phủ chúa nhiều lễ nghi, khuôn phép, kẻ hầu người hạ sinh động, cực kỳ cao sang và quyền uy tột đỉnh :
+ Đầy tớ chạy đằng trước cáng hét đường, cáng chạy như ngựa lồng
+ Người giữ cửa truyền báo rộn ràng, người có việc qua lại như mắc cửi
+ Nói tới chúa lời lẽ phải rất là lễ độ cung kính : Có thánh chỉ triệu cụ vào ; Thánh thượng cho cụ vào để hầu mạch Đông cung thế tử, …
+ Để phục dịch một ông chúa nhỏ mà có tới năm sáu lầm trướng gấm, người hầu kẻ hạ sinh động đứng hai bên, …
⇒ Đoạn văn miêu tả cung cấm khá tỉ mỉ, cụ thể giàu giá trị hiện thực, khắc họa sinh động đời sống xa hoa, trang trọng cùng uy quyền tối thượng nơi phủ chúa .

2. Cảnh Lê Hữu Trác bắt mạch, kê đơn cho thế tử Trịnh Cán.

a. Lúc vào phủ chúa :
– Ngạc nhiên trước khung cảnh trước mắt .
– Cảm nhận rất đầy đủ sự xa hoa trong phủ chúa .
– Dửng dưng, hờ hững trước những điệu đàng vật chất, phê phán đời sống xa hoa, thừa thãi tiện lợi nhưng thiếu sinh khí, đó cũng là nguyên do bệnh của thế tử : Bởi thế tử ở chốn màn che trướng phủ ăn qua no, mặc quá ấm nên tạng phủ yếu đi .
– Qua việc miêu tả sự giàu sang tới mức Cả trời Nam sang nhất là đây và sự lộng quyền của phủ chúa tác giả ngầm ý mỉa mai, châm biếm .
b. Thái độ, tâm trạng khi chữa bệnh cho thế tử và phẩm chất của người thầy thuốc .
* Thái độ :
– Hồi hộp, stress, tôn kính .
– Mâu thuẫn : Nhưng sợ mình …. nếu mình làm có hiệu quả ngay lại bị danh lợi nó ràng buộc …… Chi bằng dùng phương thuốc hòa hoãn …… Nhưng lại nghĩ : Cha ông mình đời đời chịu ơn của nước, ta phải dốc hết cả lòng thành ……
⇒ Quyết định chữa bệnh cho đúng y đức .

*Tâm trạng:

Xem thêm: Hướng dẫn cài đặt và sử dụng phần mềm khẩu trang điện tử “Bluezone”

– Hiểu rõ căn bệnh của thế tử .
– Bắt được bệnh rồi nhưng chữa thế nào đây lại là một cuộc đấu tranh giằng co bên trong con người Hải Thượng Lãn Ông :
+ Người thầy thuốc hiểu rõ bệnh của thế tử và tìm cách chữa từ cội nguồn gốc rễ. Nhưng nếu chữa khỏi sẽ bị danh lợi ràng buộc, ko thể về núi .
+ Ông nghĩ đến phương thuốc hòa hoãn, chữa bệnh cầm chừng vô thưởng vô phạt .
+ Song y đức, nghĩa vụ và trách nhiệm nghề nghiệp, lương tâm, tấm lòng so với ông cha và phẩm chất trung thực của người thầy thuốc đã lên tiếng => Ông dám nói thẳng và chữa thật căn bệnh của thế tử => Ông nhất quyết bảo vệ quan điểm của chính mình mặc dầu ko thuận với số đông .
* Phẩm chất :
– Ông là người thầy thuốc giỏi, có phẩm chất, già dặn kinh nghiệm tay nghề .
– Là thầy thuốc có lương tâm và đức độ .
– Khinh thường quyền quý và cao sang, danh lợi, yêu quý tự do gắn bó với quê nhà .

IV. Bài phân tích.

Thời xưa những người tài năng thì thường chúa ghét vòng danh lợi họ chỉ giúp vua một thời hạn rồi về ở ẩn với nhân dân trợ giúp nhân dân trong đời sống hàng ngày .
Nguyễn Bỉnh Khiêm có câu :
“ Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ
Người khôn người đến chốn lao xao ”
Có thể nói rằng sự lánh đục tìm trong ấy là cách xuất xử của biết bao nhiêu bậc nho sĩ, người tài. Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác cũng vậy, tất cả chúng ta được biết đến ông là một người lười làm quan, biếng danh lợi. Về ở ẩn ông không những là một người thầy thuốc giỏi mà còn là một nhà văn. Tác phẩm tiêu biểu vượt trội của ông được nhiều người biết đến là tác phẩm vào phủ chúa Trịnh – trích trong “ Thượng kinh kí sự ”. Trong tác phẩm này Lê Hữu Trác đã phê phán những thói ăn chơi xã đọa của bậc vua chúa. Nơi đây không khác gì cho những bậc thánh ở. ” Thượng kinh kí sự ” ghi lại hành trình dài của ông lên kinh đô Thăng Long chữa bệnh cho thế tử Trịnh Cán. Đoạn văn ” Vào phủ chúa Trịnh ” trích trong cuốn kí sự ấy rất giàu giá trị hiện thực và cho thấy một ngòi bút đậm đà, tài hoa .
Lần đầu, Lê Hữu Trác được vào Trịnh phủ. Ông ngẫm nghĩ và quan sát rất kĩ càng. Cửa sau vào phủ chúa phải đi qua con đường bên trái, ông ngẩng đầu lên nhìn một khung cảnh tuyệt đẹp ” đâu đâu cũng là cây cối chi chít, chim kêu ríu rít, danh hoa đua thắm, gió đưa thoang thoảng mùi hương ” .
Nơi cung cấm, hiên chạy ” quanh co nối nhau liên tục “, người giữ cửa, vệ sĩ canh giữ khắt khe, ai muốn vào ra phải có thẻ, người có việc quan qua lại như mắc cửi, ” truyền báo rộn ràng ” .
Quan sát cảnh cung cấm, Lê Hữu Trác ngẫm nghĩ : ” Bước chân đến đây mới hay cảnh giàu sang của vua chúa thực khác hẳn người thường “. Rồi ông làm thơ nói lên sự ngạc kinh ngạc, xúc động của mình tựa như ” ngư phủ Đào nguyên thuở nào ” :
” Cả trời Nam sang nhất là đây !
Lầu từng gác vẽ tung mây ,
Rèm châu, hiên ngọc, bóng mai ánh vào .
Hoa cung thoảng ngạt ngào đưa tới ,
Vườn ngự nghe vẹt nói đòi phen ! ”
Ông thầy thuốc trên đường đi khám bệnh, mang tâm hồn thi sĩ, tả cảnh, vịnh thơ, ta tưởng như ông đang đi thăm thú cảnh đẹp. Cách viết kí sự của Lê Hữu Trác mê hoặc ta vì vậy !
Trong Trịnh phủ, hoàng cung nguy nga trang trọng. Mỗi thành tháp, hoàng cung có một cái tên riêng. Đó là ” Điếm Hậu mã quân túc trực ” làm bên một cái hồ, cột và bao lơn ” lượn vòng phong thái thật là xinh đẹp “, phía ngoài có những cây ” lạ lùng “, có những hòn đá ” lạ mắt “. Nhà ” Đại đường ” còn gọi là ” Quyền bổng “. Là cái lầu cao và rộng, ” cột đều sơn son thiếp vàng ” gọi là ” Gác tía “, nơi Thế tử dùng ” chè thuốc “, nên gọi là ” Phòng trà ” .
Lê Hữu Trác có phần choáng ngợp sợ hãi ” chỉ dám liếc mắt nhìn rồi lại cúi đầu đi “. Cảnh đẹp nơi Trịnh phủ, từ vườn hoa đến hồ, từ lầu son đến gác tía là những khu công trình văn hoá thẩm mỹ và nghệ thuật do tài trí sức lực lao động của nhân dân tạo ra sự, cho nên vì thế Lê Hữu Trác đã xúc động ngắm nhìn. Cảnh đẹp nơi Trịnh phủ được miêu tả còn mang ý nghĩa hiện thực phản ánh đời sống xa hoa của bọn vua chúa thời Lê – Trịnh, cảnh giàu sang ” khác hẳn người thường ” .
Phương tiện đi lại của vua chúa là hai cái kiệu ; đồ nghi trượng đều sơn son thiếp vàng. Thứ để ngồi và nằm là một cái sập thiếp vàng, trên sập mắc một cái võng điều đỏ. Xung quanh cái sập bày bàn và ghế vô cùng quý giá, sang trọng và quý phái làm cho ông thầy thuốc phải tấm tắc và cảm thấy ” những đồ vật nhân gian chưa từng thấy ” .
Thế tử – con bệnh – là con Trời, mới lên 5, 6 tuổi mặc áo lụa đỏ, ngồi trên cái sập thiếp vàng. Bên cạnh sập đặt một cái ghế rồng sơn son thiếp vàng, trên ghế bày nệm gấm. Lê Hữu Trác phải đi qua năm, sáu lần trướng gấm mới đến được nơi thế tử ngồi để ” lạy bốn lạy ” trước và sau khi khám bệnh. Nơi nội cung, đèn sáp chiếu sáng, sau chiếc màn là cung nhân đứng xúm xít, ” mặt phấn, màu áo đỏ “. Cả một khoảng trống ” lấp lánh lung linh, hương hoa ngào ngạt “. Thật đúng ” Cả trời Nam sang nhất là đây ! ”
Vua chúa và bọn quan lại trong phủ chúa nhà hàng như thế nào ? Tại điếm ” Hậu mã ” lần tiên phong và cũng là lần duy nhất trong cuộc sống, vị đại danh y được ăn một bữa cơm ngon nhớ mãi. Tuy chỉ được quan Chánh đường ” san mâm cơm cho ăn ” nhưng ” mâm vàng, chén bạc, đồ ăn toàn là của ngon vật lạ “. Ông thầy thuốc mà khét tiếng ” như sấm động ” đã tâm lý và nói : ” Tôi giờ đây mới biết cái phong vị của nhà triệu phú ” .
Chốn đế đô cung cấm là nơi ” lính nghìn cửa vác dòng nghiêm nhặt “. Lê Hữu Trác chỉ mới được đặt chân tới một vài hoàng cung, mới tiếp xúc một vài cảnh, một số ít ít người, nhưng ông đã nêu bật được đời sống xa hoa, hưởng lạc của vua chúa thời Lê – Trịnh. Cuộc sống đế vương được kiến thiết xây dựng trên mồ hôi xương máu của nhân dân, mọi thứ của ngon vật lạ do người lao động cả nước làm ra bị tước đoạt cho 1 số ít ít người tận hưởng. ” Cơm ngự thiện bữa nghìn quan ” lâu nay đều thế ! Tác giả ” Thượng kinh kí sự ” có một lối viết rất hiện thực và ấn tượng, mọi chi tiết cụ thể được ông nói đến rất sôi động .
Lê Hữu Trác vốn dòng dõi thế tộc thời Lê, sinh trưởng ở chốn phồn hoa, trong cấm thành chỗ nào cũng đã từng biết, nhưng Trịnh phủ thì ” ông mới nghe nói thôi “, lần đầu đi vào ông choáng ngợp như bước vào cảnh thần tiên :
” Quê mùa cung cấm chưa quen ,
Khác gì ngư phủ Đào nguyên thuở nào ! ” .
Coi thường danh lợi, ông đã vào tận Hương Sơn, thành phố Hà Tĩnh sinh sống, chuyên tâm nghề y, lấy chữa bệnh cứu người làm lẽ sống. Vì có tài, tiếng tăm như sấm động nên có thánh chỉ triệu vào cung chữa bệnh cho thế tử. Ông viết một cách hóm hỉnh về cái bả sự nghiệp : ” Cáng chạy như ngựa lồng, tôi bị xóc một mẻ, khổ không nói hết “. Nửa thế kỉ sau, Cao Bá Quát chua chát viết : ” ơn vua kèm theo sấm sét ! ” .
Tiếp xúc với cảnh và người nơi Trịnh phủ, Lê Hữu Trác có lúc mất tự nhiên, có lúc sợ sệt, hoặc ” cúi đầu ” hoặc ” liếc mắt nhìn “. Lúc xem mạch thì ” khúm núm ” phải hai lần vái lạy một đứa bé độ 5,6 tuổi, mỗi lần bốn lạy !
Lúc kê đơn là một cuộc tự đấu tranh tư tưởng diễn ra vô cùng nóng bức xung quanh yếu tố danh lợi, y đức và chữ nhàn. Ông nghĩ : ” Nếu mình làm có hiệu quả ngay thì sẽ bị danh lợi nó ràng buộc, không làm thế nào về núi được “, về núi để được sống tự do, thảnh thơi, chan hoà với vạn vật thiên nhiên. ” Lưng không uốn, lộc nên từ là thế ! ”
Lương tâm bậc danh y lại nhắc nhở ông ” phải dốc hết cả cái lòng thành, để tiếp nối đuôi nhau cái lòng trung của ông cha mình mới được “. Cái lòng thành mà ông nói đến là lương y như từ mẫu, là y đức coi việc chữa bệnh cứu người là lẽ sống cao đẹp. Vì thế, mặc dầu quan Chánh đường có gợi ý nên dùng những vị thuốc ” phát tán mới xong “, mặc dầu có năm, sáu vị lương y của sáu cung, hai viện đang ngày đêm chầu chực xung quanh con bệnh, nhưng Lê Hữu Trác vẫn có chủ ý riêng, lập luận riêng của mình :
” Tôi thấy thánh thể gầy, mạch lại tế, sác. Thế là âm khí và dương khí đều bị tổn hại, nay phải dùng thuốc thật bổ để tu dưỡng tì và thận, cốt giữ cái cơ bản tiên thiên và làm nguồn gốc cho cái hậu thiên … ” .
Qua đó, ta thấy năng lực và đức độ của Lê Hữu Trác, một đại danh y coi thường danh lợi, sống thanh bạch, thích nhàn, lấy việc trị bệnh cứu người, đạt lên trên hết, lên trước hết. Biệt hiệu ” Lãn Ông ” thật giàu ý nghĩa : ông già lười, lười làm quan và biếng danh lợi .
Bằng tái quan sát tỉ mĩ, ghi chép trung thực, miêu tả đơn cử, sôi động, lựa chọn những chi tiết cụ thể đắc và gây nhiều ấn tượng. Kết hợp giữa lối kể chuyện mê hoặc, chân thực, vui nhộn với văn xuôi và thơ làm tăng chất trữ tình cho tác phẩm, góp thêm phần bộc lộ một cách kín kẽ thái độ của người viết. Bên cạnh đó, ngôn từ đơn giản và giản dị mộc mạc đằng sau bức tranh và con người ấy tiềm ẩn bao tâm sự dồn nén của tác giả .
Tóm lại, đoạn trích vào phủ chúa Trịnh đã phản ánh quyền lực tối cao to lớn của Chúa Trịnh Sâm với sự cao sang quyền uy cùng đời sống tận hưởng cực điểm của nhả Chúa. Đổng thời bày tỏ thái độ coi thường danh lợi, quyền uy của tác giả và cũng để lại cho ta nhiều bài học kinh nghiệm về y đức mà người thầy thuốc cần có .

Tải xuống

Xem thêm sơ đồ tư duy của những tác phẩm, văn bản lớp 11 hay, chi tiết cụ thể khác :

Giới thiệu kênh Youtube VietJack

Ngân hàng trắc nghiệm lớp 11 tại khoahoc.vietjack.com

Đã có app VietJack trên điện thoại thông minh, giải bài tập SGK, SBT Soạn văn, Văn mẫu, Thi trực tuyến, Bài giảng …. không tính tiền. Tải ngay ứng dụng trên Android và iOS .