Thảm họa bùn đỏ tại Hungary: Bài học cay đắng!

Phóng to

Cư dân trở về xem ngôi nhà của mình ở làng Kolontar ( nằm cách Budapest 160 km về phía tây nam ) vào ngày 6-10, đã bị bùn đỏ tiến công hai ngày trước – Ảnh : AFP

Yếu tố nghĩa vụ và trách nhiệm và lịch sử vẻ vang cũng được đề cập trên báo chí truyền thông Hungary khiến yếu tố bôxit trở nên điểm trung tâm của sự chăm sóc đa chiều trong công luận nước này .
Tai nạn trớ trêu của vạn vật thiên nhiên ?

Nhà chức trách Hungary đã mở một cuộc điều tra nhằm truy tìm trách nhiệm hình sự trong thảm họa này. Trong khi đó Tập đoàn Nhôm Hungary (MAL Rt.), cơ quan chủ quản của nhà máy sản xuất alumin nơi xảy ra tai nạn (TP Ajka), cho rằng đây là một sự cố không thể tính trước và lỗi không thuộc về họ.

Trong hai thập niên 1960 và 1970, sản lượng bôxit khai thác hằng năm tại Hungary đạt mức 2-3 triệu tấn, có lúc đứng thứ 7 trên quốc tế vào lúc đó. Trên cơ sở ấy, Hungary có những kinh nghiệm tay nghề và công nghệ tiên tiến khá tăng trưởng trong việc sản xuất alumin từ quặng bôxit, nhưng cái giá phải đổi là lượng bùn đỏ khổng lồ ( hơn 40 triệu m3 ) phát sinh trong mấy thập niên hiện vẫn được lưu giữ tại Hungary như một trái bom sinh thái xanh tiềm ẩn .

Để chứng tỏ điều đó, ông Bakonyi Zoltán – phó chủ tịch, đồng sở hữu Tập đoàn MAL Rt. – tổ chức một cuộc thuyết trình thực địa ngay tại hiện trường tai nạn cho báo giới. Coi rằng bức vách chắn của hồ chứa bùn đỏ – có độ dày 40-50m, nơi dày nhất ở bệ vách là 65m – là “biểu tượng của sức mạnh”, ông Bakonyi khẳng định việc bể chứa số 10 (trong tổng số mười bể chứa khổng lồ của MAL Rt.) bị vỡ là điều “đi ngược lại mọi định luật vật lý”.
Để chứng tỏ điều đó, ông Bakonyi Zoltán – phó chủ tịch, đồng sở hữu Tập đoàn MAL Rt. – tổ chức triển khai một cuộc thuyết trình thực địa ngay tại hiện trường tai nạn đáng tiếc cho báo giới. Coi rằng bức vách chắn của hồ chứa bùn đỏ – có độ dày 40-50 m, nơi dày nhất ở bệ vách là 65 m – là “ hình tượng của sức mạnh ”, ông Bakonyi khẳng định chắc chắn việc bể chứa số 10 ( trong tổng số mười bể chứa khổng lồ của MAL Rt. ) bị vỡ là điều “ đi ngược lại mọi định luật vật lý ” .Ông cũng bác bỏ dư luận của dân cư những vùng bị ảnh hưởng tác động, theo đó, bể chứa đã bị rò rỉ từ lâu và nhắc lại một thực tiễn là mạng lưới hệ thống bể chứa đã được Bộ Môi trường Hungary kiểm tra cách đây một tháng và chừng hai giờ trước khi xảy ra tai nạn đáng tiếc vẫn chưa có tín hiệu gì cho thấy sẽ có thảm họa tràn bùn đỏ .
Tái khẳng định chắc chắn lập luận cũ, theo đó phần nhiều bùn đỏ đều lắng xuống và đọng lại trong bể chứa, chỉ chất lỏng chứa kiềm là thoát ra và thật ra mọi quan ngại quá mức đều không có cơ sở, ông Bakonyi cho biết phần vách chắn bị bể đã được sửa lại – chỉ phụ thuộc vào quyết định hành động chính phủ nước nhà để nhà máy sản xuất chế biến alumin ở TP Ajka có được liên tục hoạt động giải trí hay không .
Tuy nhiên, báo giới Hungary đã chỉ ra rằng tai hại bùn đỏ – rác thải công nghiệp trong quy trình chế biến từ quặng bôxit ra alumin – đã tiềm ẩn từ nhiều năm nay .

Hungary có truyền thống khai thác và chế biến quặng bôxit từ đầu thế kỷ 20, khi đó trữ lượng bôxit tại nước này thuộc mức đáng kể trên thế giới. Sau Thế chiến thứ hai, theo một hiệp định được ký kết với Liên Xô, Hungary trở thành địa bàn khai thác bôxit và luyện alumin rất quan trọng trong khối XHCN.

Đầu thập niên 1990, khi nhu yếu về bôxit và alumin từ Hungary không còn như trước, mọi nhu yếu về bảo vệ môi sinh và con người được đặt ở một tầm cao hơn. Thay vì xóa khỏi ngành công nghiệp hoàn toàn có thể gây nguy cơ tiềm ẩn trầm trọng đến thiên nhiên và môi trường này, Nhà nước Hungary đã để nó sống sót trong quy trình tư hữu hóa mà không có những giải pháp kiểm tra tiếp tục và trang nghiêm .
Công luận Hungary nhìn nhận đó là một sai lầm đáng tiếc lớn, phản ánh một tầm nhìn thiển cận của những cơ quan chức năng, khi những quyền lợi thời gian ngắn và yếu tố doanh thu được cả nhà nước và doanh nghiệp đặt lên số 1 một cách thiếu giám sát .

Phóng to

Nhân viên Tổ chức Hòa bình xanh lấy mẫu nước từ sông Marcal tại một làng cách TP. hà Nội Budapest 150 km. Đây là một nhánh sông nhỏ bị tác động ảnh hưởng nghiêm trọng bởi thảm họa bùn đỏ – Ảnh : AFP

Xem nhẹ bảo vệ môi trường tự nhiên
Chính quyền Hungary cũng tỏ ra thiếu cẩn trọng khi không chủ tâm và có hành vi trong trong thực tiễn để buộc những doanh nghiệp số 1 phải chăm sóc thật sự đến yếu tố môi trường tự nhiên. Việc những hồ chứa bùn đỏ đều có khoảng cách không xa khu dân cư, thậm chí còn có nơi còn được đặt rất gần sông Danube, con sông dài thứ hai ở châu Âu đi qua mười vương quốc và bốn Hà Nội Thủ Đô trong khu vực Đông – Trung Âu, cho thấy cả doanh nghiệp lẫn nhà chức trách đều không tính đến năng lực thảm họa hoàn toàn có thể xảy ra .

Trong sự cố tràn bùn vừa qua, sự tự tin trước các biện pháp kỹ thuật, nghĩ rằng các hồ chứa có độ chắc chắn và đảm bảo ở mức tuyệt đối càng khiến Tập đoàn MAL Rt. bỏ qua một thực tế là bản thân công nghệ sản xuất alumin và xử lý rác thải theo cách hiện tại đã hàm chứa những hiểm nguy không thể lường trước được.

Dư luận Hungary cho rằng sự cố bi thảm vừa mới qua tối thiểu cũng có ý nghĩa ở chỗ nó đã hướng sự chăm sóc của chính quyền sở tại và dân cư vào yếu tố môi sinh, khiến ý thức bảo vệ hệ sinh thái được củng cố hơn .
Giới chính khách Hungary đã có cách ứng xử rất tương thích khi ngay từ phút đầu, những quan chức hạng sang nhất đều cùng nhau đến hiện trường để tìm hiểu và khám phá và điều hành quản lý công tác làm việc cứu hộ cứu nạn, khắc phục hậu quả. Cũng ngay từ đầu, cơ quan chính phủ đã đứng về phía người dân, lên án sự vô trách nhiệm của doanh nghiệp và nhận vai trò tối thượng về mình, để dân cư những vùng bị ảnh hưởng tác động hoàn toàn có thể yên tâm rằng họ sẽ được bảo vệ cho đời sống sau tai ương này .
Người dân Hungary đòi đền bù vụ tràn bùn đỏ Lũ bùn đỏ kinh hoàng ở Hungary Danube xanh hóa … đỏ