Hành chính Việt Nam thời Hồ – Wikipedia tiếng Việt

Hành chính Việt Nam thời Hồ trong lịch sử Việt Nam phản ánh hệ thống chính quyền từ trung ương đến địa phương nước Đại Ngu từ năm 1400 đến năm 1407.

Từ khi thái thượng hoàng Trần Nghệ Tông mất ( 1394 ), Hồ Quý Ly với thực quyền trong tay khởi đầu thực thi những đổi khác trong quan chế, bộ máy chính quyền sở tại. Tuy nhiên, tác động ảnh hưởng hầu hết của Hồ Quý Ly là vào chính quyền sở tại địa phương, còn chính quyền sở tại TW về cơ bản vẫn thừa kế cơ cấu tổ chức của nhà Trần .

Chính quyền TW[sửa|sửa mã nguồn]

Trong hành chính của chính quyền cấp trung ương, chức cao nhất là các chức quan hàng tướng quốc và tam thái: thái sư, thái phó, thái bảo. Những chức vụ này đều do các thân vương nhà Hồ nắm giữ như hoàng tử Hồ Nguyên Trừng, hoàng thân Hồ Quý Tỳ (em Hồ Quý Ly).

Tiếp đến là các chức quan hàng tam thiếu: thiếu sư, thiếu phó, thiếu bảo. Sau đó đến tam tư: tư đồ, tư mã, tư không.

Trong triều còn có 6 thượng thư sảnh tương tự với lục bộ, quản trị những việc làm hành chính, tổ chức triển khai, ngoại giao, tín ngưỡng, kinh tế tài chính ngân sách, quân sự chiến lược, ty pháp. Đứng đầu thượng thư sảnh là chức thượng thư hành khiển và thương thư hữu bật. Dưới những chức này là chức thị lang, lang trung .Hồ Quý Ly kiểm soát và chấn chỉnh đội ngũ quan lại, định ra thể thức mũ áo những quan văn võ theo sắc màu, do thiếu bảo Vương Nhữ Chu soạn [ 1 ] :

• Quan nhất phẩm (áo) màu tía;
• nhị phẩm màu đỏ thẫm;
• tam phẩm màu hồng nhạt;
• tứ phẩm màu xanh lục;
• ngũ phẩm, lục phẩm, thất phẩm màu xanh biếc;
• bát phẩm, cửu phẩm màu xanh.

Nội thị thì dùng quần hai ống, không dùng xiêm. Người không có phần hàm và hạng hoàng nô thì dùng màu trắng. Các tụng quan chức tước từ lục phẩm trở lên dùng mũ cao sơn, chánh lục phẩm được thắt đai, đi hia. Về sắc mũ, chánh thì sắc đen, tòng thì sắc xanh. Người tôn thất thì đội mũ phương thắng màu đen. Võ quan tước lục phẩm đội mũ chiết xung, tước cao mà không có chức thì thắt đai, đội mũ giác đính, tứ thất phẩm trở xuống đội mũ thái cổ ; tòng thất phẩm đội mũ toàn hoa. Vương hầu đội mũ viễn du ; ngự sử đài đội mũ khước phi .Khi nhà Hồ chính thức xây dựng cũng theo quy định này .

Chính quyền địa phương[sửa|sửa mã nguồn]

Các đơn vị chức năng hành chính[sửa|sửa mã nguồn]

Từ tháng 4 năm 1397, Hồ Quý Ly đổi gọi những phủ, lộ là trấn và đặt thêm chức quan ở đó, bãi bỏ chức đại tiểu tư xã, chỉ để quản giáp như cũ .Trong năm 1397, Hồ Quý Ly đã ép vua Trần Thuận Tông dời đô vào Thanh Hóa, sau này nhà Hồ liên tục đóng đô tại đây, còn Thăng Long cũ gọi là lộ Đông Đô .Phủ, lộ là cấp hành chính địa phương cao nhất của nước Đại Ngu, 1 số ít được đổi thành trấn từ cuối thời Trần. Cả nước có 24 đơn vị chức năng như sau [ 2 ] [ 3 ] :

Phủ Thiên Xương[sửa|sửa mã nguồn]

Là kinh đô, là phủ Thanh Đô cuối thời Trần, tương tự tỉnh Thanh Hóa lúc bấy giờ. Gồm 3 châu, trấn trực tiếp quản trị 7 huyện : Cổ Đằng ( Hoằng Hóa lúc bấy giờ ), Cổ Hoằng ( một phần Hoằng Hóa lúc bấy giờ ), Đông Sơn ( Đông Sơn lúc bấy giờ ), Cổ Lôi ( Thọ Xuân và một phần Thường Xuân lúc bấy giờ ), Vĩnh Ninh ( Vĩnh Lộc lúc bấy giờ ), Yên Định ( Yên Định lúc bấy giờ ), Lương Giang ( Thiệu Hóa lúc bấy giờ ). Ba châu gồm có [ 4 ] :

Lộ Đông Đô[sửa|sửa mã nguồn]

Tức vùng Thành Phố Hà Nội ngày này, gồm có [ 5 ] :

Lộ Bắc Giang[sửa|sửa mã nguồn]

Tương đương TP Bắc Ninh và một phần Bắc Giang thời nay, gồm có 3 châu, lộ trực tiếp quản trị 2 huyện Siêu Loại và Gia Lâm. 3 châu gồm [ 5 ] :

Lộ Lạng Giang[sửa|sửa mã nguồn]

Tương đương một phần Bắc Giang ngày này, gồm 3 châu. Lộ trực tiếp quản trị 5 huyện : Long Nhãn ( một phần Phượng Nhãn lúc bấy giờ ), Cổ Dõng ( Yên Dũng lúc bấy giờ ), Phượng Sơn ( một phần Phượng Nhãn lúc bấy giờ ), Na Ngạn ( Lục Ngạn lúc bấy giờ ), Lục Na ( một phần Lục Ngạn lúc bấy giờ ). Ba châu gồm [ 6 ] :

Phủ Tam Giang[sửa|sửa mã nguồn]

Tương đương tỉnh Phú Thọ thời nay, gồm 3 châu là [ 7 ] :

Phủ Thiên Trường[sửa|sửa mã nguồn]

Tương đương tình Tỉnh Nam Định thời nay, gồm có 4 huyện : Mỹ Lộc ( Mỹ Lộc lúc bấy giờ ), Giao Thủy ( Giao Thủy lúc bấy giờ ), Tây Chân ( Nam Trực lúc bấy giờ ), Thuận Vi ( Vũ Thư thuộc Tỉnh Thái Bình lúc bấy giờ ) .

Phủ Long Hưng[sửa|sửa mã nguồn]

Tương đương một phần Tỉnh Thái Bình ngày này, gồm 3 huyện : Ngự Thiên ( Hưng Nhân lúc bấy giờ ), Đông Quan ( một phần Đông Hưng lúc bấy giờ ), Thần Khê ( một phần Đông Hưng lúc bấy giờ ) .

Lộ Khoái Châu[sửa|sửa mã nguồn]

Tương đương một phần Hưng Yên lúc bấy giờ, gồm 5 huyện Tiên Lữ ( Tiên Lữ lúc bấy giờ ), Thiên Thi ( Ân Thi lúc bấy giờ ), Đông Kết ( Khoái Châu lúc bấy giờ ), Phù Dung ( Phù Cừ lúc bấy giờ ), Vĩnh Động ( Kim Động lúc bấy giờ )

Phủ Kiến Ninh[sửa|sửa mã nguồn]

Tương đương một phần Tỉnh Thái Bình lúc bấy giờ, gồm 4 huyện : Bồng Điền ( Vũ Thư lúc bấy giờ ), Kiến Xương ( một phần Vũ Thư lúc bấy giờ ), Bố ( một phần Vũ Thư lúc bấy giờ ), Chân Lợi ( Kiến Xương lúc bấy giờ ) .

Lộ Hoàng Giang[sửa|sửa mã nguồn]

Tương đương một phần Hà Nam và Tỉnh Nam Định lúc bấy giờ, gồm 5 huyện : Ý Yên ( Ý Yên lúc bấy giờ ), Thiên Bản ( Huyện Vụ Bản lúc bấy giờ ), Độc Lập ( một phần Huyện Vụ Bản lúc bấy giờ ), Đại Loan ( Nghĩa Hưng lúc bấy giờ ), Vọng Doanh ( một phần Ý Yên lúc bấy giờ ) .

Lộ Trường Yên[sửa|sửa mã nguồn]

Tương đương một phần Ninh Bình hiện nay, gồm 4 huyện: Uy Viễn (Gia Viễn hiện nay), Yên Mô (Yên Mô hiện nay), Yên Ninh (Yên Khánh hiện nay), Lê Gia (Gia Viễn hiện nay)

Trấn Thiên Quan[sửa|sửa mã nguồn]

Tương đương một phần Tỉnh Ninh Bình lúc bấy giờ, gồm 3 huyện [ 8 ] : Xích Thổ ( lưu vực sông Bôi, giữa Lạc Thủy và Gia Viễn lúc bấy giờ ), Đông Lai ( Lạc Sơn thuộc Hòa Bình lúc bấy giờ ), Khôi ( Nho Quan lúc bấy giờ ) .

Phủ lộ Tân Hưng, Trấn Hải Đông[sửa|sửa mã nguồn]

Tương đương một phần Quảng Ninh và Thành Phố Hải Dương lúc bấy giờ, gồm có 2 châu, bản phủ trực tiếp quản trị 5 huyện : Giáp Sơn ( Kinh Môn lúc bấy giờ ), Tỉnh Thái Bình ( Thái Thụy lúc bấy giờ ), Đa Dực ( Quỳnh Côi lúc bấy giờ ), A Côi ( một phần Quỳnh Côi lúc bấy giờ ), Tây Quan ( Thái Thụy lúc bấy giờ ). Hai châu gồm [ 9 ] :

Lộ An Bang[sửa|sửa mã nguồn]

Tương đương một phần Quảng Ninh lúc bấy giờ, gồm châu Yên Bang có 8 huyện : An Bang ( Hoành Bồ lúc bấy giờ ), An Lập ( một phần Yên Hưng lúc bấy giờ ), An Hưng ( một phần Yên Hưng lúc bấy giờ ), Tân An ( nửa tây tỉnh Hải Ninh cũ, tức khu vực Móng Cái, Tiên Yên lúc bấy giờ ), Văn Phong, Đại Độc ( hòn đảo Cái Bầu lúc bấy giờ ), Vạn Ninh ( phần đông tỉnh Hải Ninh cũ, tức phía đông Móng Cái và Tiên Yên với một phần Quảng Đông, Trung Quốc lúc bấy giờ ) [ 10 ], Vân Đồn ( Vân Đồn lúc bấy giờ ) .

Trấn Quảng Oai[sửa|sửa mã nguồn]

Tương đương với tỉnh Hà Tây cũ, gồm hai huyện Mỹ Lung ( thị xã Sơn Tây lúc bấy giờ ), và Mỹ Lương ( Mỹ Đức và Lương Sơn lúc bấy giờ )

Trấn Thiên Hưng[sửa|sửa mã nguồn]

Tương đương một phần tỉnh Cao Bằng lúc bấy giờ, gồm có 2 châu [ 7 ] :

Trấn Thái Nguyên[sửa|sửa mã nguồn]

Tương đương Bắc Cạn, Thái Nguyên lúc bấy giờ, gồm 11 huyện Phú Lương ( Phú Lương lúc bấy giờ ), Tư Nông ( Phú Bình lúc bấy giờ ), Vũ Lễ ( Võ Nhai lúc bấy giờ ), Đồng Hỷ ( Đồng Hỷ lúc bấy giờ ), Vĩnh Thông ( Bạch Thông, Chợ Đồn và Chợ Mới lúc bấy giờ ), Tuyên Hóa ( Định Hóa lúc bấy giờ ), Lộng Thạch ( chưa xác lập được ở đâu ), Đại Từ ( Đại Từ lúc bấy giờ ), Yên Định ( Định Hóa lúc bấy giờ ), Cảm Hóa ( Ngân Sơn và Na Rì lúc bấy giờ ) và châu Thái Nguyên ( huyện Thạch Lâm lúc bấy giờ )

Trấn TP Lạng Sơn[sửa|sửa mã nguồn]

Tương đương tỉnh Lạng Sơn lúc bấy giờ. Trấn có 7 châu, trực tiếp quản trị 7 huyện : Tân An ( Lộc Bình lúc bấy giờ ), Như Ngao ( một phần Lộc Bình lúc bấy giờ ), Đan Ba ( khoảng chừng khu vực giữa Lộc Bình thuộc TP Lạng Sơn và Tiên Yên thuộc Quảng Ninh lúc bấy giờ ), Khâu Ôn ( Chi Lăng lúc bấy giờ ), Kê Lăng ( Hữu Lũng lúc bấy giờ ), Uyên ( Văn Lãng lúc bấy giờ ), Đổng ( nam Hữu Lũng lúc bấy giờ ). Bảy châu gồm [ 4 ] :

Trấn Tuyên Quang[sửa|sửa mã nguồn]

Tương đương tỉnh Tuyên Quang lúc bấy giờ. Gồm có 9 huyện : Khoáng, Đương Đạo, Văn Uyên, Bình Nguyên ( 4 huyện này tương tự khu vực Hàm Yên và Vị Xuyên lúc bấy giờ ), Đáy Giang ( Sơn Dương lúc bấy giờ ), Thu Vật ( Yên Bình thuộc Yên Bái lúc bấy giờ ), Đại Man ( Chiêm Hóa lúc bấy giờ ), Dương ( Tam Dương thuộc Vĩnh Phúc lúc bấy giờ ), Ất ( Sơn Dương lúc bấy giờ )

Phủ Linh Nguyên[sửa|sửa mã nguồn]

Là Diễn Châu cuối thời Trần, tương tự vùng Bắc Nghệ An lúc bấy giờ, gồm có 4 huyện : Thiên Đông ( Yên Thành lúc bấy giờ ), Phù Dung ( Quỳnh Lưu lúc bấy giờ ), Phù Lưu ( một phần Quỳnh Lưu lúc bấy giờ ), Quỳnh Lâm ( một phần Quỳnh Lưu lúc bấy giờ ) .

Phủ lộ Nghệ An[sửa|sửa mã nguồn]

Tương đương một phần tỉnh Nghệ An, thành phố Hà Tĩnh lúc bấy giờ, gồm 4 châu, phủ lộ trực tiếp quản trị 8 huyện : Nha Nghi ( Nghi Xuân lúc bấy giờ ), Phi Lộc ( Can Lộc lúc bấy giờ ), Đỗ Gia ( Hương Sơn lúc bấy giờ ), Chi La ( Đức Thọ ), Tân Phúc ( giữa Diễn Châu và Nghi Xuân lúc bấy giờ ), Thổ Du ( Thanh Chương lúc bấy giờ ), Kệ Giang ( một phần Thanh Chương lúc bấy giờ ), Thổ Hoàng ( Hương Khê lúc bấy giờ ). Bốn châu gồm [ 11 ] :

• Châu Nhật Nam gồm 4 huyện: Hà Hoàng (một phần Thạch Hà hiện nay), Bàn Thạch (một phần Thạch Hà hiện nay), Hà Hoa (Kỳ Anh hiện nay), Kỳ La (một phần Kỳ Anh hiện nay)
• Châu Hoan gồm 4 huyện: Thạch Đường (một phần Nam Đàn hiện nay), Đông Ngàn (Đông Thành hiện nay), Lộ Bình (Hưng Nguyên hiện nay), Sa Nam (một phần Nam Đàn hiện nay)
• Châu Trà Lân (phía tây Nghệ An hiện nay)
• Châu Ngọc Ma (thuộc Lào hiện nay)

Trấn Tây Bình[sửa|sửa mã nguồn]

Tương đương tỉnh Quảng Bình lúc bấy giờ. Gồm có 2 châu, trấn trực tiếp quản trị 3 huyện : Phúc Khang ( Quảng Ninh, Quảng Bình | Quảng Ninh lúc bấy giờ ), Nha Nghi ( Lệ Thủy lúc bấy giờ ), Tri Kiển ( vùng tây Quảng Ninh, Quảng Bình | Quảng Ninh và Lệ Thủy lúc bấy giờ ). Hai châu gồm [ 12 ] :

• Châu Bố Chính gồm 3 huyện: Chính Hòa (Quảng Trạch hiện nay), Đặng Gia (Bố Trạch hiện nay), Tòng Chất (một phần Quảng Trạch hiện nay)
• Châu Minh Linh gồm 3 huyện: Đan Duệ (Vĩnh Linh hiện nay), Tả Bình (một phần Do Linh hiện nay), Dạ Độ (một phần Do Linh hiện nay)

Trấn Thuận Hóa[sửa|sửa mã nguồn]

Tương đương vùng Quảng Trị – Thừa Thiên Huế thời nay. Gồm có 2 châu [ 13 ] :

Lộ Thăng Hoa[sửa|sửa mã nguồn]

Mới mở từ cuộc tấn công Chiêm Thành năm 1402, tương đương Quảng Nam và bắc Quảng Ngãi hiện nay, gồm 4 châu[14]:

Quan chức địa phương[sửa|sửa mã nguồn]

Phân cấp lộ coi phủ, phủ coi châu, châu coi huyện. Chức quan tại địa phương gồm có [ 1 ] :

• Lộ đặt chức An phủ sứ và An phủ phó sứ.
• Phủ đặt chức Trấn phủ sứ và Trấn phủ phó sứ.
• Châu đặt chức Thông phán và Thiêm phán.
• Huyện đặt chức Lệnh úy và Chủ bạ để cai trị.

Các việc hộ tịch, tiền thóc, ngục tụng đều làm chung thành sổ sách của một lộ, đến cuối năm báo lên sảnh để làm bằng cứ mà khảo xét. Tại những phủ còn đặt những phủ đô đốc, đô hộ, đô thống, tổng quản và ty thái thú để trông coi .

• Trương Hữu Quýnh, Đinh Xuân Lâm, Lê Mậu Hãn chủ biên (2008), Đại cương lịch sử Việt Nam, Nhà xuất bản Giáo dục
• Đại Việt sử ký toàn thư
• Khâm định Việt sử thông giám cương mục
• Viện Sử học (2007), Lịch sử Việt Nam, tập 3, Nhà xuất bản Giáo dục
• Đào Duy Anh (2005), Đất nước Việt Nam qua các đời, Nhà xuất bản Văn hóa thông tin
• Minh thực lục – Quan hệ Trung Quốc – Việt Nam thế kỷ 14-17, Hồ Bạch Thảo dịch, Nhà xuất bản Hà Nội, 2010

Source: https://dichvubachkhoa.vn
Category : Điện Tử Bách Khoa