Sơ đồ tư duy bài thơ Sang thu dễ nhớ, ngắn gọn

Sơ đồ tư duy bài thơ Sang thu dễ nhớ, ngắn gọn

Tải xuống

Nhằm mục tiêu giúp học viên thuận tiện hệ thống hóa được kiến thức và kỹ năng, nội dung những tác phẩm trong chương trình Ngữ văn 9, chúng tôi biên soạn bài viết Sơ đồ tư duy bài thơ Sang thu dễ nhớ, ngắn gọn với rất đầy đủ những nội dung như khám phá chung về tác phẩm, tác giả, bố cục tổng quan, dàn ý nghiên cứu và phân tích, bài văn mẫu nghiên cứu và phân tích, …. Hi vọng qua Sơ đồ tư duy bài thơ Sang thu sẽ giúp học viên nắm được nội dung cơ bản của bài thơ Sang thu .

Bài giảng: Sang thu – Cô Nguyễn Ngọc Anh (Giáo viên VietJack)

A. Sơ đồ tư duy bài thơ Sang thu

B. Tìm hiểu bài thơ Sang thu

I. Tác giả

– Hữu Thỉnh tên khá đầy đủ là Nguyễn Hữu Thỉnh, sinh năm 1942, quê ở huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc .
– Năm 1963, Hữu Thỉnh nhập ngũ, vào binh chủng Tăng Thiết Giáp rồi trở thành cán bộ văn hoá tuyên huấn trong quân đội và khởi đầu sáng tác thơ .
– Ông đã tham gia Ban chấp hành Hội nhà văn Nước Ta những khoá III, IV, V. Từ năm 2004, Hữu Thỉnh là Tổng thư ký Hội nhà văn Nước Ta .
– Ông là một trong những khuôn mặt tiêu biểu vượt trội thuộc lớp nhà thơ chiến sỹ trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước .
+ Trong quá trình chống Mĩ cứu nước, bao trùm trong hàng loạt sáng tác của Hữu Thỉnh là cảm hứng về quê nhà, quốc gia, nhân dân .
+ Sau cuộc chiến tranh, ngòi bút của ông hướng về những cảm hứng đời thường hay những thân phận cá thể .
– Phong cách sáng tác : cảm hứng tinh xảo, lãng mạn ; hình ảnh giản dị và đơn giản mà giàu sức quyến rũ .

II. Tìm hiểu chung tác phẩm

1. Thể loại: thơ 5 chữ

2. Xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác

– Sáng tác năm 1977
– In trong tập thơ “ Từ chiến hào đến thành phố ”, xuất bản năm 1991 .

3. Bố cục: 3 phần

– Phần 1 : Khổ 1 : Cảm nhận về vạn vật thiên nhiên lúc giao mùa, tín hiệu báo thu về .
– Phần 2 : Khổ 2 : Quang cảnh đất trời ngả dần sang thu
– Phần 3 : Khổ 3 : Những biến chuyển bí mật của tạo vật và suy ngẫm về đời người lúc chớm thu .

4. Giá trị nội dung

Là sự cảm nhận tinh xảo về vẻ đẹp vạn vật thiên nhiên của bước chuyển mùa từ hạ sang thu. Đồng thời nói lên sự xúc động của lòng người trong khoảnh khắc giao mùa .

5. Giá trị nghệ thuật

Là bài thơ giàu hình ảnh, giàu sức biểu cảm, xúc cảm tinh xảo, sâu lắng, tích hợp tấm lòng chân thành của nhà thơ tạo nên sức hấp dẫn cho tác phẩm .

III. Dàn ý phân tích tác phẩm

1. Cảm nhận về thiên nhiên lúc giao mùa, tín hiệu báo thu về

– Cảm nhận tín hiệu thu về khoảng trống bằng nhiều giác quan và sự rung cảm tinh xảo
+ Hương ổi chín lan vào khoảng trống, phả vào gió se
+ Sương đầu thu giăng mắc nhẹ nhàng, hoạt động chầm chậm nơi đường thôn ngõ xóm
+ Từ “ bỗng ” diễn đạt sự kinh ngạc, ngỡ ngàng của nhà thơ trước những phát hiện mê hoặc báo thu về
+ Động từ “ phả ” gợi lên hương thơm của ổi chín như sánh lại, luồn vào trong gió gợi lên cho người đọc tưởng tượng được khoảng trống và thời hạn của tiết sang thu
+ Gợi ra tưởng tượng của hương ổi chín lan trong khoảng trống, phả vào gió se
+ Chùng chình – nghệ thuật và thẩm mỹ nhân hóa : sương như có ý chậm lại, quấn quýt, điều đó cũng gợi hình ảnh về bước tiến của thời hạn, nhẹ nhàng .

2. Quang cảnh đất trời ngả dần sang thu

– Khoảnh khắc giao mùa được diễn đạt mê hoặc qua đám mây mùa hạ “ vắt nửa mình sang thu ” – nghệ thuật và thẩm mỹ nhân hóa diễn đạt sự nuối tiếc, sự lưỡng lự trước khi chuyển mùa .
– Hình ảnh dòng sông trôi thanh thản, êm dịu chính là sự ngọt ngào, “ dềnh dàng ” đặc trưng của mùa thu
– Chim “ vội vã ” : nghệ thuật và thẩm mỹ nhân hóa, có vẻ như chim muông cũng cảm nhận được sự chuyển giao của mùa mới nên tìm cho mình hướng đi .
⇒ Các hình ảnh, chi tiết cụ thể rực rỡ giàu sức gợi hình tái hiện chân thực góc nhìn cũng như cảm hứng say sưa, hòa nhịp của tác giả trong khoảnh khắc thiêng liêng của đất trời .

3. Những biến chuyển âm thầm của tạo vật và suy ngẫm về đời người lúc chớm thu.

– Các tính từ chỉ mức độ “ vẫn còn ”, “ vơi dần ” bớt từ chỉ mức độ rằng hạ nhạt dần, thu đậm nét hơn

– Quan sát tinh tế, nhạy cảm của tác giả: Sấm cũng bớt bất ngờ/ Trên hàng cây đứng tuổi

+ Hình ảnh thực của tự nhiên sang thu sấm thưa thớt, không còn kinh hoàng làm lay động hàng cây nữa
+ Nghệ thuật nhân hóa : “ bớt giật mình ” – trạng thái của con người
+ Hàm ý : con người khi trưởng thành, trưởng thành sẽ không còn sợ, hay cảm thấy giật mình trước những thử thách, sóng gió của cuộc sống. Con người từng trải sẽ vững vàng, kiên trì hơn trước những ảnh hưởng tác động không bình thường từ ngoại cảnh .

IV. Bài phân tích

Có lẽ, trong bốn mùa xuân, hạ, thu, đông thì mùa thu thường gợi cảm hứng cho thi ca, nhạc họa nhiều nhất. Ta hoàn toàn có thể phát hiện chùm thơ thu của Nguyễn Khuyến, “ Tiếng thu ” của Lưu Trọng Lư hay “ Đây mùa thu tới ” của Xuân Diệu … và cũng viết về đề tài mùa thu, nhà thơ Hữu Thỉnh với thi phẩm “ Sang thu ” đã có những cảm nhận về phút giây giao mùa chuyển từ cuối hạ sang đầu thu thật mới lạ, tinh xảo, nhẹ nhàng .
Nhà thơ Hữu Thỉnh ( 1942 ), tên thật là Nguyễn Hữu Thỉnh, là một nhà thơ nổi tiếng của nhà thơ Nước Ta. Ông là hội viên hội nhà văn Nước Ta và là quản trị hội Nhà văn Nước Ta, kiêm nhiệm tổng biên tập báo Văn nghệ. Sang thu được tác giả viết theo thể ngũ ngôn, gồm ba khổ thơ, mỗi câu thơ đều miêu tả một nét thu êm đềm, hình ảnh của mùa thu trong buổi đầu thu, thu mới về, thu chợt đến. Bài thơ là bút pháp nghệ thuật và thẩm mỹ tinh xảo, tài hoa của tác giả khi bộc lộ cảnh sắc mùa thu ở đồng quê miền Bắc .
Mở đầu bài thơ là những tín hiệu báo mùa thu về qua những cảm nhận tinh xảo và thâm thúy của tác giả :
Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về .
Cụm từ “ bỗng nhận ra ” đặt ở đầu bài thơ giống như một sự phát hiện đầy lí thú và quá bất ngờ trước những sự biến hóa của vạn vật thiên nhiên đất trời đi vào thu. Và để rồi, trong sự quá bất ngờ, ngỡ ngàng ấy, những tín hiệu tiên phong của vạn vật thiên nhiên vào thu cứ thế gọi nhau ùa về. Tín hiệu tiên phong của mùa thu về trong cảm nhận của tác giả đó chính là “ hương ổi ” – hương thơm của loại quả đặc trưng và mùa thu. Hương thơm ấy “ phả vào trong gió se ”. Nếu mùa xuân là gió riêu riêu, là mưa lành lạnh, mùa hè là gió nồm thì gió se chính là tiết trời đặc trưng của riêng mùa thu – cái gió nhẹ nhàng trong lành. Và đặc biệt quan trọng hương ổi nhè nhẹ ấy lại “ phả ” vào làn gió thu. Một chữ “ phả ” thôi sao mà tinh xảo, mà thâm thúy đến vậy. Từ “ phả ” ấy giúp tất cả chúng ta nhận ra rằng ổi đang vào độ chín nhất, thơm nhất, điệu đàng nhất và hương thơm ấy đang quyện hào, trộn lẫn vào trong hơi gió heo may của mùa thu tạo nên một hương thơm ngọt mát. Và đặc biệt quan trọng, những tín hiệu “ sang thu ” tiên phong ấy còn bộc lộ qua hình ảnh “ sương chùng chình qua ngõ ”. Từ láy “ chùng chình ” miêu tả tinh xảo trạng thái của sương thu và của cả đất trời, tổng thể có vẻ như chuyển mình rất nhẹ nhàng để chuyển mình nghênh đón một mùa mới – mùa thu. Trước những sự chuyển biến nhẹ nhàng ấy của vạn vật thiên nhiên, có vẻ như, tác giả chưa thể khẳng định chắc chắn chắc như đinh rằng thu đã về mà chỉ là một sự phỏng đoán, xen lẫn trong đó chút mơ hồ không tin. Và tổng thể tâm trạng ấy của tác giả gói gọn lại trong câu thơ “ Hình như thu đã về ” .
Nếu như trong khổ thơ thứ nhất, tác giả cảm nhận những tín hiệu mùa thu bằng khứu giác là chủ yêu với hương thơm của ổi, của hơi lạnh thì sang khổ thơ thứ hai, nhà thơ đã lan rộng ra con mắt, xúc cảm của mình để vẽ nên khung cảnh đất trời lúc sang thu .
Sông được lúc dềnh dàng
Chim khởi đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu .
Hình ảnh dòng sông được nhân hóa qua từ láy dềnh dàng, tức là lờ đờ, thư thả. Dòng sông không còn cuồn cuộn, gấp gáp chảy trước những cơn mưa lũ của mùa hạ nữa mà thay vào đó, nó trở nên lắng lại, từ từ, nhẹ nhàng, lững lờ trôi. Dường như, dòng sông cũng ngập ngừng như muốn níu kéo mùa hạ, chưa muốn sang mùa thu. trái lại với sự “ dềnh dàng ” của dòng sông là trạng thái “ vội vã ” của cánh chim đang mải miết bay đi tránh rét khi chúng khởi đầu cảm nhận được cái se se lạnh của tiết trời đầu thu. Nghệ thuật đăng đối ở hai câu thơ đầu tạo nên hình ảnh thơ thật đẹp, rất chỉnh, giàu đặc thù tạo hình, đồng thời làm cho khoảng trống thu trở nên rộng mở hơn, rất khoáng đạt. Khép lại khổ thơ là hình ảnh đám mây được nhân hóa với hành vi “ vắt nửa mình ”. Hình ảnh thơ rất giàu đặc thù tạo hình trong khoảng trống và có ý nghĩa miêu tả sự hoạt động của thời hạn. Đám mây trắng buốt mềm mại và mượt mà trải dài như một tấm lụa treo ngang trên khung trời, rất nhẹ nhàng, duyên dáng. Và mây cũng chính là ranh giới chao nghiêng giữa hai mùa hạ – thu. Cảnh vật trở nên vừa hư lại vừa thực, đó là mẫu sản phẩm của trí tưởng tượng rất nên thơ và rất là độc lạ, mới lạ của tác giả. Tóm lại, với một mạng lưới hệ thống những hình ảnh đẹp, giàu đặc thù tạo hình trong khoảng trống, tích hợp với thẩm mỹ và nghệ thuật nhân hóa, tương phản, nhà thơ đã khắc họa thành công xuất sắc khung cảnh trời đất khi khởi đầu vào thu thật sôi động, tinh xảo, nhẹ nhàng. Chắc chắn Hữu Thỉnh phải là một ngòi bút kĩ năng, một tâm hồn nghệ sĩ và tình yêu thiết tha với vạn vật thiên nhiên tạo vật thì mới tạo nên câu thơ viết về mùa thu đẹp, lãng mạn đến như vậy .
Từ những xúc cảm bâng khuâng, xao xuyến và những rung động mãnh liệt trước những phút giây giao mùa vào thu ở khổ một, hai, nhà thơ chuyển sang giọng điệu suy ngẫm, chiêm nghiệm về cuộc sống :
Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt giật mình
Trên hàng cây đứng tuổi .
Nhà thơ thật tinh xảo và nhạy cảm khi phát hiện ra những đổi khác về mặt thời tiết. Vẫn là sấm, mưa, nắng, những hiện tượng kỳ lạ thời tiết của mùa hè nhưng trong khoảnh khắc giao mùa này đã có sự thay đổi về mức độ. Cái nắng nóng chói chang của mùa hạ đã dần nhạt màu, không còn nóng bức như còn ở giữa mùa hạ ; những cơn mưa rào bất chợt ào ào kéo đến cũng đã vơi dần đi. Sấm chớp kéo theo những cơn dông lốc kinh hoàng cũng bớt đi, cũng trở nên thưa thớt hơn nhiều. Những từ như vẫn còn, vơi dần, cũng bớt đã có công dụng diễn đạt những hiện tượng kỳ lạ của tự nhiên đó ( sấm, mưa, nắng ) đã giảm đi về mức độ và cường độ khi trời đất đang giao mùa cuối hạ, đầu thu rất nhẹ nhàng, khó nhận ra. Thế nhưng, với một tâm hồn tinh xảo, nhạy cảm, nhà thơ đã phát hiện ra sự chuyển biến đó của vạn vật thiên nhiên, thiên hà. Từ hiện tượng kỳ lạ của tự nhiên, nhà thơ suy ngẫm, chiêm nghiệm về cuộc sống :

Sấm cũng bớt bất ngờ
 Trên hàng cây đứng tuổi

Sấm là hình ảnh ẩn dụ, biểu trưng cho những ảnh hưởng tác động của ngoại cảnh với những dịch chuyển của cuộc sống. Hàng cây đứng tuổi là những cành cây nhiều năm, cành lá sum suê, rễ cắm sâu xuống lòng đất vô cùng chắc như đinh. Những hàng cây này đã trải qua biết bao nhiêu mùa bão giông với những biến thiên của trời đất. Và nó biểu trưng cho những con người từng trải đã đi qua biết bao nhiêu những khó khăn vất vả, khó khăn vất vả, gian truân trên đường đời. Như vậy, bằng thẩm mỹ và nghệ thuật ẩn dụ, nhà thơ bộc lộ sự suy ngẫm, chiêm nghiệm về cuộc sống con người : con người từng trải sẽ trở nên vững vàng hơn trước những thử thách trong cuộc sống. Lúc viết bài thơ này, Hữu Thỉnh mới chỉ hơn ba mươi tuổi, ấy vậy nhưng Hữu Thỉnh đã tự cho rằng mình là người từng trải. Có lẽ điều này xuất phát từ thực trạng của ông xuất thân từ một người lính, đã trải qua biết bao nhiêu là khó khăn vất vả, nguy hiểm, khó khăn vất vả ; với biết bao nhiêu tang tóc, hi sinh, mất mát nơi mặt trận quyết liệt … nên đã rèn luyện cho nhà thơ một bản lĩnh cứng cỏi và nghị lực vươn lên, dám đương đầu với mọi dịch chuyển không bình thường mà đời sống sẽ xảy ra. Đặt câu thơ sấm cũng bớt giật mình vào trng một mạng lưới hệ thống những câu thơ ở khổ một, hai như làn sương chùng chình qua ngõ và vắt nửa mình sang thu, người đọc chợt nhận ra sự lưu luyến muốn níu kéo thời hạn của nhà thơ khi nhận ra sự sang thu của tạo vật cũng chính là sự sang thu của đời người …
Hữu Thỉnh sử dụng thể thơ năm chữ tài hoa, giàu nhịp điệu. Bài thơ có nhịp điệu chậm, nhẹ nhàng, sâu lắng như chính bước tiến chậm rãi của thời hạn trong khoảnh khắc giao mùa từ hạ sang thu. Lớp ngôn từ đơn giản và giản dị, giàu giá trị tạo hình : phả, vắt, chùng chình, dềnh dàng, vội vã, … miêu tả tinh xảo những tín hiệu mùa thu. Ngoài ra ông còn có những trường liên tưởng giật mình, độc lạ làm tứ thơ sinh động, mê hoặc hơn. Hình ảnh thơ có tinh lọc, rực rỡ mang nét đặc trưng của thời tiết lúc giao mùa : hạ – thu .
Tác phẩm đã đem đến cho thi ca Nước Ta một bức tranh cảnh sắc sang thu thật đặc biệt quan trọng, ý nghĩa. Đồng thời qua bài thơ ta còn thấy được những cảm nhận tinh xảo của tác giả trong việc tái hiện khoảnh khắc chuyển mùa từ hạ sang thu với sự giao thoa của nhiều lớp nghĩa : đất trời khi sang thu, đời sống sang thu và đời người sang thu .

V. Một số lời bình về tác phẩm

Thiên nhiên sang thu hầu hết là lắng lại, hầu hết là chừng mực, đúng mức. Con người cũng thế. Nhưng có điều khi sang thu, khi nửa đời nhìn lại thì người ta lại một mặt thâm thúy thêm, chín chắn thêm, thâm trầm, điềm đạm thêm, mặt khác người ta lại phải khẩn trương thêm, gấp gáp thêm. Thành ra sự vội vã của bầy chim lại cũng là sự vội vã của con người nữa đấy. Thiên nhiên và con người đều cùng là một nhịp sang thu. Nhan đề Sang thu vừa bao trùm lại vừa thấm vào từ ngữ, cảnh vật. Hương quả sang thu. Ngọn gió sang thu. Dòng sông, bầy chim, đám mây, khung trời sang thu. Nắng sang thu. Mưa sang thu. Sấm chớp, dông bão, cây cối sang thu. Nhưng trong từng cảnh sang thu của vạn vật thiên nhiên, đất trời tạo vật là lồng lộng hồn người sang thu. Vừa lưu luyến. bồi hồi lại vừa nghiêm trang, chững chạc, vừa sâu lắng lại vừa lan rộng ra bâng khuâng, vừa khiêm nhường nhưng cũng tự hào tự tôn .
( Theo Vũ Nho, Đi giữa miền thơ, NXB Văn học, Thành Phố Hà Nội, 1999 )

Tải xuống

Xem thêm sơ đồ tư duy của những tác phẩm, văn bản lớp 9 hay, chi tiết cụ thể khác :

Mục lục Văn mẫu | Văn hay 9 theo từng phần:

Giới thiệu kênh Youtube VietJack

Ngân hàng trắc nghiệm lớp 9 tại khoahoc.vietjack.com

Đã có app VietJack trên điện thoại thông minh, giải bài tập SGK, SBT Soạn văn, Văn mẫu, Thi trực tuyến, Bài giảng …. không lấy phí. Tải ngay ứng dụng trên Android và iOS .

Nhóm học tập facebook miễn phí cho teen 2k7: fb.com/groups/hoctap2k7/

Theo dõi chúng tôi miễn phí trên mạng xã hội facebook và youtube:

Theo dõi chúng tôi không tính tiền trên mạng xã hội facebook và youtube :

Loạt bài Tuyển tập những bài văn hay | văn mẫu lớp 9 của chúng tôi được biên soạn một phần dựa trên cuốn sách: Văn mẫu lớp 9 và Những bài văn hay lớp 9 đạt điểm cao.

Nếu thấy hay, hãy động viên và chia sẻ nhé! Các bình luận không phù hợp với nội quy bình luận trang web sẽ bị cấm bình luận vĩnh viễn.

Source: https://dichvubachkhoa.vn
Category : Điện Tử Bách Khoa