Sơ đồ tư duy Khái quát văn học Việt Nam từ the kỉ X đến hết the kỉ XIX

BÀI. KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM

TỪ THẾ KỈ X ĐẾN HẾT THẾ KỈ XIX

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN

1. Hai bộ phận hầu hết cấu thành nên văn học trung đại Việt Nam là văn học chữ Hán và văn học chữ Nôm. Trong quy trình tăng trưởng hai bộ phận này không trái chiều nhau mà bổ trợ hoàn thành xong lẫn nhau .2. Văn học trung đại Việt Nam đư ­ ợc chia thành bốn quá trình lớn theo sự tăng trưởng về tư ­ duy nghệ thuật và thẩm mỹ, về nội dung, thể loại và ngôn ngữ văn học :– Các quá trình văn học từ thế kỉ X – thế kỉ XIV, từ thế kỉ XV – hết thế kỉ XVII, t ­ ư duy nghệ thuật và thẩm mỹ chịu sự chi phối can đảm và mạnh mẽ của ý niệm : văn dĩ tải đạo, thi dĩ ngôn chí. Cảm hứng chủ yếu của văn học là cảm hứng yêu nư ­ ớc. Thể loại văn học hầu hết tiếp thu từ Trung Quốc ( từ thế kỉ XV mới có những sáng tác bằng chữ Nôm tiêu biểu vượt trội và có giá trị ) .– Hai tiến trình sau, từ thế kỉ XVIII – nửa đầu thế kỉ XIX và quá trình nửa sau thế kỉ XIX, t ­ ư duy nghệ thuật và thẩm mỹ đã có sự phân biệt văn với sử, triết. Văn học gắn với hiện thực đời sống nhiều hơn. Cảm hứng chủ yếu là cảm hứng nhân văn, cảm hứng về con người. Các thể loại văn học dân tộc bản địa và văn học chữ Nôm đều tăng trưởng vư ­ ợt bậc và có những thành tựu lớn .3. Chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa nhân đạo, cảm hứng thế sự là những đặc thù lớn về nội dung của văn học trung đại Việt Nam .4. Tính quy phạm và sự phá vỡ tính quy phạm, khuynh hướng nhã nhặn và khuynh hướng bình dị, tiếp thu và dân tộc hoá tinh hoa văn học quốc tế là những đặc thù lớn về nghệ thuật và thẩm mỹ của văn học Việt Nam trung đại .

II. PHÂN TÍCH NỘI DUNG

1. Những điểm chung và những điểm khác nhau của hai bộ phận văn học chữ Hán và văn học chữ Nôm:

Điểm chung:

+ Phát triển trên cơ sở văn tự của ngư ­ ời Hán .+ Đều tích cực phản ánh những yếu tố trong đời sống xã hội, tâm t ­ ư, tình cảm của con ng ­ ười thời trung đại .+ Đều có đư ­ ợc những thành tựu rực rỡ tỏa nắng và kết tinh đ ­ ược những tác phẩm xuất sắc .

Điểm khác:

+ Bộ phận văn học chữ Nôm sinh ra muộn hơn .+ Thành tựu của văn học Nôm hầu hết là thơ ( văn học chữ Hán có thành tựu lớn ở cả hai mảng thơ và văn xuôi ) .

2. Một số tác phẩm văn học đã học trong ch­ương trình THCS thể hiện nổi bật nội dung của văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX:

– Nội dung cảm hứng yêu n ­ ước : Sông núi nư ­ ớc Nam, Chiếu dời đô, Hịch tướng sĩ, Thuật hoài, …– Nội dung nhân đạo : Chuyện ngư ­ ời con gái Nam Xư ­ ơng, Truyện Kiều, Bánh trôi nư ­ ớc, …– Nội dung thế sự : Câu chuyện trong phủ chúa Trịnh ( Vũ Trung tùy bút ), Lục Vân Tiên, …

3. Về nghệ thuật, văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX có những đặc điểm lớn như tính quy phạm và sự phá vỡ tính quy phạm, khuynh hướng trang nhã và xu hướng bình dị, tiếp thu và dân tộc hoá tinh hoa văn học nước ngoài.

Văn học cổ nói nhiều đến cái chí khí, cái đạo lí trong phép ứng xử hàng ngày của con ng ­ ười. Trong khi đó, văn học văn minh có điều kiện kèm theo đi sâu hơn vào đời sống riêng t ­ ư, vào quốc tế nội tâm của con người. Chính hai điểm lớn này tạo nên sự độc lạ trong quy trình đọc những tác phẩm văn học cổ và văn học tân tiến.

Trước khi hỗ trợ, mình hi vọng lần sau bạn có thể hỏi bài bằng tâm. Trừ 2 câu 3, 4 cần vận dụng một chút thì 2 câu trên đều là kiến thức nằm ngay trong SGK, ban nên xem trước cái nào thực sự cần thiết thì hẵng hỏi. Cố gắng đừng hỏi bài bằng hình ảnh và đừng đăng một lần quá nhiều câu hỏi như vậy, nhắc lại một lần nữa là hãy hỏi cái thực sự cần thiết.

Câu 1: Sơ đồ tư duy khái quát văn học Việt Nam:

(Sơ đồ tư duy mình tìm thấy trên Internet bằng cách search keyword, và mình thấy nó khá đầy đủ rồi.)​
Câu 2:
Văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX chia thành 4 giai đoạn. Nội dung cụ thể của từng giai đoạn như sau:

GĐ1: Giai đoạn từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIV (Giai đoạn khôi phục và xây dựng nền văn hiến dân tộc, trong đó có văn học)

– Giai đoạn đặt nền móng, có tính chất định hướng cho nền văn học dân tộc (chữ viết, thể loại; hình thức, nội dung…) – Nội dung: Nổi lên với lòng yêu nước nồng nàn với âm hưởng hào hùng, khẳng định và ngợi ca dân tộc – Nghệ thuật: + Văn học chữ Hán: văn chính luận, văn xuôi (viết về lịch sử, văn hóa); thơ, phú. + Văn học chữ Nôm: đặt những viên gạch đầu tiên với một số bài thơ phú – Các tác giả, tác phẩm tiêu biểu: + Những tác phẩm mở đầu cho dòng văn học yêu nước: Chiếu dời đô – Lí Công Uẩn, Nam quốc sơn hà – Lí thường kiệt + Những tác phẩm tiêu biểu cho nội dung yêu nước mang hào khí Đông A: Hịch tướng sĩ của Trần Hưng Đạo, Thuật hoài của Phạm Ngũ Lão…

GĐ2: Giai đoạn từ thế kỉ XV đến hết thế kỉ XVII

– Văn học giai đoạn này phát triển theo hướng dân tộc hóa từ ngôn ngữ đến thể loại, từ hình thức đến nội dung. – Nội dung: từ nội dung yêu nước mang âm hưởng ngợi ca chuyển sang nội dung phản ánh, phê phán hiện thực xã hội phong kiến. – Nghệ thuật: + Văn học chữ Hán phát triển với nhiều thành tựu: văn chính luận; văn xuôi tự sự + Văn học chữ Nôm có sự Việt hóa thể loại tiếp thu từ Trung Quốc: thơ Nôm Đường luật, thơ thất ngôn xen lục ngôn; sáng tạo những thể loại văn học dân tộc: khúc ngâm, khúc vịnh, diễn ca lịch sử. – Các tác giả, tác phẩm tiêu biểu: + Những sáng tác là kết tinh của văn học yêu nước: Quốc âm thi tập, Ức trai thi tập, Đại cáo bình Ngô của Nguyễn Trãi
+ Thơ chữ Hán và chữ Nôm của Nguyễn Bỉnh Khiêm; Hồng Đức Quốc âm thi tập – Lê Thánh Tông và hội Tao Đàn + Tác phẩm ghi dấu ấn trưởng thành của văn xuôi tự sự: Truyền kì mạn lục – Nguyễn Dữ

GĐ3: Giai đoạn từ thế kỉ XVIII đến nửa đầu thế kỉ XIX

– Đây là thời kì phát triển rực rỡ đánh dấu bước trưởng thành toàn diện của văn học trung đại Việt Nam. – Nội dung: Xuất hiện trào lưu nhân đạo chủ nghĩa – quan tâm đến con người bình thường, đánh dấu đòi quyền sống, quyền hưởng hạnh phúc lứa đôi. – Nghệ thuật: Đạt được nhiều thành tựu lớn cả về văn xuôi và văn vần, cả chữ Hán và chữ Nôm. Văn học chữ Nôm và những thể loại văn học dân tộc đạt tới đỉnh cao Văn học chữ Hán cũng đạt được nhiều thành tựu văn nghệ thuật lớn: tiểu thuyết chương hồi, kí, tùy bút. – Các tác giả, tác phẩm tiêu biểu: + Cung oán ngâm khúc – Nguyễn Gia Thiều + Chinh phụ ngâm – Đặng Trần Côn + Hoàng Lê nhất thống chí – Ngô Gia Văn Phái + Truyện Kiều – Nguyễn Du
+ Cao Bá Quát, Nguyễn Công Trứ là hai cây đại thụ ở giai đoạn cuối vẫn tiếp tục tinh thần nhân đạo nhưng đã bộc lộ cái tôi, tình cảm riêng tư.

GĐ4: Giai đoạn nửa cuối thế kỉ XIX

– Những nội dung cơ bản của VH giai đoạn này chủ yếu tập trung về: + Ca ngợi tinh thần yêu nước, chống thực dân Pháp + Vạch trần những hiện thực nhố nhăng của xã hội thực dân nửa phong kiến bằng ngòi bút châm biếm + Bộc lộ tư tưởng canh tân đất nước – Nghệ thuật: Sáng tác văn học chủ yếu vẫn theo thể loại và thi pháp truyền thống Văn học chữ Hán và chữ Nôm vẫn là chính, mặc dù đã xuất hiện một số tác phẩm viết bằng chữ quốc ngữ – Các tác giả, tác phẩm tiêu biểu: + Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, Ngư tiều y thuật vấn đáp của Nguyễn Đình Chiểu là những tác phẩm tiêu biểu cho tinh thần yêu nước + Thơ ca trữ tình trào phúng: Tự trào, Chừa rượu, Di chúc… của Nguyễn Khuyến hay Quan tại gia, Mùa nực mặc áo bông, Tự cười mình… của Trần Tế Xương (Tú Xương).

Câu 3: Có thể tham khảo ở link dưới:

– Văn 10 – Thuyết minh
– Văn 10 – Thuyết minh tác phẩm Đại Cáo Bình Ngô của Nguyển Trãi

Câu 4: Quê bạn ở đâu nhỉ?

Reactions : Trần Tuyết Khả

I. CÁC THÀNH PHẦN CỦA VĂN HỌC TỪ THẾ KỈ X ĐẾN HẾT THẾ KỈ XIX

Văn học trung đại Việt Nam gồm hai thành phần đa phần là văn học chữ Hán và văn học chữ Nôm .

1. Văn học chữ Hán

– Bao gồm : những sáng tác bằng chữ Hán của người Việt .- Thời gian Open : Open sớm, sống sót trong suốt quy trình hình thành và tăng trưởng của văn học trung đại, gồm có cả thơ và văn xuôi .- Thể loại : tiếp thu những thể loại văn học từ Trung Quốc : chiếu, biểu, hịch, cáo, truyện truyền kì, kí sự, tiểu thuyết chương hồi, thơ Đường luật …=> thể loại nào cũng có thành tựu to lớn .

2. Văn học chữ Nôm

– Bao gồm : những sáng tác bằng chữ Nôm .- Thời gian sinh ra : muộn hơn văn học chữ Hán ( khoảng chừng cuối thể kỉ XIII ), sống sót, tăng trưởng đến hết thời kì văn học trung đại .- Thể loại : đa phần là thơ, rất ít văn xuôi .+ Một số thể loại từ Trung Quốc : phú, văn tế, thơ Đường luật .+ Phần lớn là thể loại văn học dân tộc bản địa : ngâm khúc ( thể tuy nhiên thất lục bát ), truện thơ ( thể lục bát ), hát nói ( thể thơ khá tự do phối hợp với âm nhạc ) .+ Dân tộc hoá thể loại văn học Trung Quốc : Đướng luật thất ngôn xen lục ngôn .=> Văn học chữ Nôm có những thành tựu lớn ở toàn bộ những thể loại trên .=> Hiện tượng song ngữ ( sống sót, tăng trưởng song song văn học chữ Hán và chữ Nôm ), hai thành phần văn học không trái chiều nhau mà bổ trợ cho nhau trong quy trình tăng trưởng .

II. CÁC GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN CỦA VĂN HỌC TỪ THẾ KỈ X ĐẾN HẾT THẾ KỈ XIX

Văn học trung đại Việt Nam tăng trưởng qua bốn tiến trình lớn :

1. Giai đoạn từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIV

– Hoàn cảnh lịch sử:

+ Dân tộc giành được quyền độc lập tự chủ vào cuối thế kỉ X, lập nhiều kì tích trong những cuộc kháng chiến chống quân xâm lược ( chống quan Tống thế kỉ XI, chống quân Mông – Nguyên thế kỉ XIII )+ Công cuộc kiến thiết xây dựng quốc gia trong hoà bình .+ Chế độ phong kiến Việt Nam nhìn chung đang trong thời kì tăng trưởng .

– Những sự kiện chính: (bước ngoặt lớn)

+ Văn học viết chính thức sinh ra ( thế kỉ X )+ Sự Open của văn học chữ Nôm ( cuối thế kì XIII )=> Mở ra sự tăng trưởng tổng lực, can đảm và mạnh mẽ của văn học dân tộc bản địa : bên cạnh văn học dân gian đã có văn học thành văn, bên cạnh văn học chữ Hán đã có văn học chữ Nôm .

– Về nội dung: mang nội dung yêu nước với âm hưởng hào hùng.

+ Mở đầu cho dòng văn học yêu nước : Vận nước ( Quốc tộ ) của Pháp Thuận, Chiếu dời đô ( Thiên đô chiếu ) Lí Công Uẩn, bài thơ Sông núi nước Nam ( Nam quốc sơn hà ) .+ Nội dung yêu nước mang hào khí Đông A : Hịch tướng sĩ ( Dụ chư tì tướng hịch văn ) của Trần Quốc Tuấn, Phò giá về kinh ( Tụng giá hoàn kinh sư ) của Trần Quang Khải, Tỏ lòng ( Thuật hoài ) của Phạm Ngũ Lão, Phú sông Bạch Đằng ( Bạch Đăng giang phú ) của Trương Hán Siêu, …

– Về nghệ thuật:

+ Có nhiều thành tự lớn với những thể loại tiếp thu từ Trung Quốc như văn chính luận, văn xuôi về lịch sử vẻ vang, văn hoá, thơ phú .+ Văn học chữ Nôm đặt những viên gạch tiên phong trên con đường tăng trưởng của văn học viết bằng ngôn từ dân tộc bản địa .

2. Giai đoạn từ thế kỉ XV đến hết thế kỉ XV đến hết thế kỉ XVII

– Hoàn cảnh lịch sử:

+ Dân tộc ta tạo ra sự kì tích trong kháng chiến chống quân Minh ở nửa đầu thế kỉ XV .+ Phong kiến Việt Nam đạt tới đỉnh điểm cực thịnh ở nửa cuối thế kỉ XV .+ Thế kỉ XVI, chính sách phong kiến có tín hiệu khủng hoàng, nội chiến, quốc gia bị chia cắt, nhưng nhìn chung xã hội vẫn không thay đổi .

– Những sự kiện văn học chính:

+ Văn học chữ Nôm có nhiều thành tựu nghệ thuật và thẩm mỹ .+ Hiện tượng văn – sử – triết bất phân đã khởi đầu mờ dần .+ Xuất hiện nhiều tác phẩm giàu chất văn chương hình tượng .- Về nội dung : đi từ nội dung yêu nước mang âm hưởng ngợi ca đến nội dung phản ánh, phê phán hiện thực xã hội phong kiến .

– Nghệ thuật:

+ Văn học chữ Hán tăng trưởng với nhiều thành tựu : văn chính luận ; văn xuôi tự sự+ Văn học chữ Nôm có sự Việt hóa thể loại tiếp thu từ Trung Quốc : thơ Nôm Đường luật, thơ thất ngôn xen lục ngôn ; phát minh sáng tạo những thể loại văn học dân tộc bản địa : khúc ngâm, khúc vịnh, diễn ca lịch sử vẻ vang .

– Các tác giả, tác phẩm tiêu biểu:

+ Những sáng tác là kết tinh của văn học yêu nước : Quốc âm thi tập, Ức trai thi tập, Bình ngô đại cáo – Nguyễn Trãi .

+ Thơ chữ Hán và chữ Nôm của Nguyễn Bỉnh Khiêm; Hồng Đức Quốc âm thi tập – Lê Thánh Tông và hội Tao Đàn.

+ Tác phẩm ghi dấu ấn trưởng thành của văn xuôi tự sự : Truyền kì mạn lục – Nguyễn Dữ .

3. Giai đoạn từ thế kỉ XVIII đến nửa đầu thế kỉ XIX

– Hoàn cảnh lịch sử:

+ Đất nước có dịch chuyển bởi nội chiến phong kiến và bão táp trào lưu nông dân khởi nghĩa mà đỉnh điểm là khởi nghĩa Tây Sơn .+ Chế độ phong kiến đi từ khủng hoảng cục bộ đến suy thoái và khủng hoảng .+ Khi trào lưu Tây Sơn suy yếu, triều Nguyễn khôi phục chính sách phong kiến chuyên chế .+ Đất nước nằm trước hiểm hoạ xâm lăng của thực dân Pháp .

– Đánh giá chung:  Đây là thời kì phát triển rực rỡ đánh dấu bước trưởng thành toàn diện của văn học trung đại Việt Nam.

– Nội dung văn học: Xuất hiện trào lưu nhân đạo chủ nghĩa – quan tâm đến con người bình thường, đánh dấu đòi quyền sống, quyền hưởng hạnh phúc lứa đôi.

– Nghệ thuật:

+ Đạt được nhiều thành tựu lớn cả về văn xuôi và văn vần, cả chữ Hán và chữ Nôm .+ Văn học chữ Nôm và những thể loại văn học dân tộc bản địa đạt tới đỉnh điểm+ Văn học chữ Hán cũng đạt được nhiều thành tựu văn nghệ thuật lớn : tiểu thuyết chương hồi, kí, tùy bút .

– Các tác giả, tác phẩm tiêu biểu:

+ Cung oán ngâm khúc – Nguyễn Gia Thiều .+ Chinh phụ ngâm – Đặng Trần Côn .+ Hoàng Lê nhất thống chí – Ngô Gia Văn Phái .+ Thơ Nguyễn Du với đỉnh điểm là Truyện Kiều .+ Cao Bá Quát, Nguyễn Công Trứ là hai cây đại thụ ở quy trình tiến độ cuối vẫn liên tục tinh thần nhân đạo nhưng đã thể hiện cái tôi, tình cảm riêng tư .

4. Giai đoạn nửa cuối thế kỉ XIX

– Hoàn cảnh lịch sử:

+ Thực dân Pháp triển khai xâm lược Việt Nam, nhân dân quật cường đứng lên chiến đấu .+ Đất nước rơi vào tay giặc, xã hội Việt Nam chuyển dần từ xã hội phong kiến sang thực dân nửa phong kiến. + Văn hoá phương Tây khởi đầu có những ảnh hưởng tác động tới đời sống xã hội Việt Nam .

– Nội dung cơ bản:

+ Ca ngợi ý thức yêu nước, chống thực dân Pháp .+ Vạch trần những hiện thực nhố nhăng của xã hội thực dân nửa phong kiến bằng ngòi bút châm biếm .+ Bộc lộ tư tưởng canh tân quốc gia .

– Về nghệ thuật:

Sáng tác văn học hầu hết vẫn theo thể loại và thi pháp truyền thống lịch sử+ Văn học chữ Hán và chữ Nôm vẫn là chính, mặc dầu đã Open 1 số ít tác phẩm viết bằng chữ quốc ngữ .

– Các tác giả, tác phẩm tiêu biểu:

+ Nguyễn Đình Chiểu với Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, Ngư tiều y thuật phỏng vấn là những tác phẩm tiêu biểu vượt trội cho ý thức yêu nước .+ Thơ ca trữ tình trào phúng của Nguyễn Khuyến và Trần Tế Xương .

III. NHỮNG ĐẶC ĐIỂM LỚN VỀ NỘI DUNG CỦA VĂN HỌC TỪ THẾ KỈ X ĐẾN HẾT THẾ KỈ XIX

1. Chủ nghĩa yêu nước

– Vị trí: là nội dung lớn, xuyên suốt quá trình tồn tại và phát triển của văn học trung đại Việt Nam.

– Nội dung:

+ Chủ nghĩa yêu nước trong văn học trung đại gắn liền với tư tưởng ” Trung quân ái quốc “

– Các phương diện thể hiện:

+ Ý thức độc lập tự do, tự cường, tự hào dân tộc bản địa, tự hào trước chiến công thời đại, trước lịch sử vẻ vang dân tộc bản địa .+ Lòng căm thù giặc và ý chí quyết chiến, quyết thắng chống quân địch xâm lược .+ Xót xa, bi tráng trước tình cảnh nước mất nhà tan .+ Thái độ, nghĩa vụ và trách nhiệm khi kiến thiết xây dựng quốc gia trong thời bình .+ Biết ơn, ca tụng những người hi sinh vì quốc gia .+ Tình yêu vạn vật thiên nhiên quốc gia .

2. Chủ nghĩa nhân đạo

– Vị trí: là nội dung lớn, xuyên suốt văn học trung đại Việt Nam.

– Nguồn gốc:  từ truyền thống dân tộc, từ văn học dân gian; ảnh hưởng bởi tư tưởng nhân văn tích cực của đạo Phật, Nho giáo, Đạo giáo…

– Những biểu hiện của tinh thần nhân đạo:

+ Sự chăm sóc đặc biệt quan trọng tới số phận con người .+ Cảm thông, san sẻ với số phận con người xấu số+ Khẳng định, trân trọng, tôn vinh phẩm chất, kĩ năng, những quan hệ đạo đức tốt đẹp và khát vọng chính đáng của con người .+ Tố cáo những thế lực tàn tệ, chà đạp lên con người, bênh vực, bảo vệ và thay con người nói lời nói đấu tranh cho khát vọng sống, khát vọng niềm hạnh phúc, khát vọng về công lí chính nghĩa của họ .

– Thể hiện qua thơ văn của các tác giả: Nguyễn Dữ, Đặng Trần Côn, Nguyễn Gia Thiều, Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương, Bà Huyện Thanh Quan…

3. Cảm hứng thế sự

– Hoàn cảnh: cuối thời Trần (thế kỉ XIV) – khi có những biểu hiện suy thoái.

– Khái niệm: Cảm hứng thế sự là bày tỏ suy nghĩ, tình cảm về hiện thực đời sống, hiện thực xã hội.

– Biểu hiện:

+ Trong thơ về nhân tình thế thái của Nguyễn Bỉnh Khiêm ;+ Về hiện thực xã hội trong Thượng Kinh kí sự, Vũ trung tùy bút ;+ Đời sống nông thôn trong thơ Nguyễn Khuyến+ Xã hội thành thị trong thơ Tú Xương .=> Qua đó tác giả thể hiện tình cảm yêu, ghét, lên án và cả khát vọng, tham vọng con người .

IV. NHỮNG ĐẶC ĐIỂM LỚN VỀ NGHỆ THUẬT CỦA VĂN HỌC TỪ THẾ KỈ X ĐẾN HẾT THẾ KỈ XIX.

1. Tính quy phạm và sự phá vỡ tính quy phạm

a. Tính quy phạm

– Khái niệm: Tính quy phạm là sự quy định chặt chẽ theo khuôn mẫu mà người sáng tác văn học phải tuân theo.

– Biểu hiện:

+ Quan điểm văn học : Văn chương coi trọng mục tiêu giáo huấn : Bộc lộ ý chí ( ” thi dĩ ngôn chí ” ) và để bày tỏ đạo lí làm người ( ” thi dĩ tải đạo ” ) .+ Tư duy thẩm mỹ và nghệ thuật : Nghĩ theo kiểu mẫu thẩm mỹ và nghệ thuật có sẵn đã thành công thức .+ Thể loại văn học : có lao lý ngặt nghèo về cấu trúc .+ Cách sử dụng thi liệu : dẫn nhiều điển tích, điển cố, dùng nhiều văn liệu quen thuộc .=> Văn học trung đại thiên về tính ước lệ, tượng trưng .

b. Phá vỡ tính quy phạm: phát huy cá tính sáng tạo trên cả hai lĩnh vực nội dung và hình thức (đặc biệt là ở những tác giả tài năng)

– Các tác giả như: Nguyễn Trãi, Hồ Xuân Hương, Nguyễn Khuyến, Nguyễn Du, Trần Tế Xương,…

2. Khuynh hướng trang nhã và xu hướng bình dị

– Khái niệm trang nhã: là nghiêm trang và thanh tao.

– Biểu hiện:

+ Về đề tài, chủ đề : hướng tới cái cao quý, sang chảnh hơn là cái đời thường bình dị .+ Về hình tượng nghệ thuật và thẩm mỹ : hướng tới vẻ thanh nhã, mĩ lệ hơn là vẻ đẹp đơn sơ, mộc mạc .+ Về ngôn từ nghệ thuật và thẩm mỹ : Chất liệu ngôn từ cao quý, cách diễn đạt trau chuốt, hoa mĩ hơn là thông tục, tự nhiên, gắn với đời sống .

– Tuy nhiên, trong quá trình phát triển, văn học ngày càng gắn bó với hiện thực đã đưa văn học từ phong cáchsang  trọng, tao nhã về gần gũi với đời sống hiện thực, tự nhiên và bình dị.

3. Tiếp thu và dân tộc hóa tinh hoa văn học nước ngoài

– Tiếp thu tinh hoa văn học Trung Quốc:

+ Về ngôn từ : dùng chữ Hán để sáng tác+ Về thể loại : văn vần ( thể cổ phong và Đường Luật ) ; văn xuôi ( chiếu, biểu, hịch, cáo, tiểu thuyết chương hồi, … )+ Về thi liệu : Sử dụng thi liệu và điển tích, điển cố Trung Quốc .

– Quá trình dân tộc hóa những tinh hoa của văn học Trung Quốc:

+ Sáng tạo ra chữ Nôm trên cơ sở những thành tố của chữ Hán để ghi âm, miêu tả nghĩa tiếng Việt và dùng nó để sáng tác văn học ;+ Việt hóa thơ Đường luật thành thơ Nôm Đường luật, thất ngôn xen lục ngôn ;

+ Sáng tạo ra các thể thơ dân tộc: lục bát, song thất lục bát, hát nói, các khổ ngâm khúc, truyện thơ.

+ Tất cả lấy đề tài, thi liệu từ đời sống, con người Việt Nam .+ Sử dụng lời ăn lời nói, cách diễn đạt của nhân dân trong sáng tác .