Sơ đồ tư duy bài thơ Tây Tiến dễ nhớ, ngắn gọn

Sơ đồ tư duy bài thơ Tây Tiến dễ nhớ, ngắn gọn

Tải xuống

Nhằm mục tiêu giúp học viên thuận tiện hệ thống hóa được kiến thức và kỹ năng, nội dung những tác phẩm trong chương trình Ngữ văn 12, chúng tôi biên soạn bài viết Sơ đồ tư duy bài thơ Tây Tiến dễ nhớ, ngắn gọn với khá đầy đủ những nội dung như tìm hiểu và khám phá chung về tác phẩm, tác giả, bố cục tổng quan, dàn ý nghiên cứu và phân tích, bài văn mẫu nghiên cứu và phân tích, …. Hi vọng qua Sơ đồ tư duy bài thơ Tây Tiến sẽ giúp học viên nắm được nội dung cơ bản của bài bài thơ Tây Tiến .

Bài giảng: Tây Tiến – Cô Nguyễn Ngọc Anh (Giáo viên VietJack)

A. Sơ đồ tư duy bài thơ Tây Tiến

B. Tìm hiểu bài thơ Tây Tiến

I. TÁC GIẢ:

– Quang Dũng (1921 – 1988), quê quán: Làng Phượng Trì, huyện Đan Phượng, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội).

– Ông học đến bậc Trung học ở Thành Phố Hà Nội. Sau cách mạng tháng Tám ông tham gia quân đội .
– Từ sau năm 1954, ông là Biên tập viên Nhà xuất bản Văn học .
– Quang Dũng là một nghệ sĩ đa tài : viết văn, làm thơ, vẽ tranh và soạn nhạc .
– Tác phẩm chính : Mây đầu ô ( thơ, 1986 ), Thơ văn Quang Dũng ( tuyển thơ văn, 1988 ) .
– Phong cách sáng tác : hồn thơ phóng khoáng, hồn hậu, lãng mạn, tài hoa – đặc biệt quan trọng là khi ông viết về người lính Tây Tiến của mình .

II. TÁC PHẨM:

1.     Hoàn cảnh ra đời:

– Tây Tiến là tên gọi của trung đoàn Tây Tiến, được xây dựng năm 1947 :
+ Nhiệm vụ phối hợp với bộ đội Lào, bảo vệ biên giới Việt Lào .
+ Địa bàn hoạt động giải trí rộng : Hòa Bình, Sơn La, Thanh Hóa, Sầm Nứa .
+ Lính Tây Tiến đa phần là người TP.HN, tươi tắn, yêu nước .
– Năm 1947, Quang Dũng gia nhập đoàn quân Tây Tiến, là đại đội trưởng .
– Cuối năm 1948, Quang Dũng chuyển về đơn vị chức năng mới, nhớ đơn vị chức năng cũ, ông đã viết bài thơ tại Phù Lưu Chanh ( Hà Tây ) .
– Bài thơ bắt đầu có tên là “ Nhớ Tây Tiến ”. Đến năm 1957, in lại bỏ từ “ nhớ ”, in trong tập “ Mây đầu ô ” .

2.     Chủ đề:

Qua bài thơ, tác giả Quang Dũng ca tụng vẻ đẹp của người lính Tây Tiến, cũng là vẻ đẹp của những người lính trong kháng chiến chống Pháp. Qua đó còn biểu lộ tình cảm sâu nặng của nhà thơ với đơn vị chức năng Tây Tiến, với cảnh vật và con người Tây Bắc một thời gắn bó .

3.     Bố cục: (4 phần)

– Phần 1 ( 14 câu đầu ) : Khung cảnh vạn vật thiên nhiên miền Tây và những cuộc hành quân khó khăn của đoàn quân Tây Tiến .
– Phần 2 ( 8 câu tiếp theo ) : Những kỉ niệm đẹp về tình quân dân trong đêm liên hoan và cảnh sông nước miền Tây thơ mộng .
– Phần 3 ( 8 câu tiếp theo ) : Chân dung người lính Tây Tiến .
– Phần 4 ( còn lại ) : Lời thề gắn bó với Tây Tiến và miền Tây .

4.     Giá trị nội dung:

Với cảm hứng lãng mạn và ngòi bút tài hoa, Quang Dũng đã khắc họa thành công xuất sắc hình tượng người lính Tây Tiến trên cái nền vạn vật thiên nhiên núi rừng miền Tây hùng vĩ, kinh hoàng và mĩ lệ. Hình tượng người lính Tây Tiến mang vẻ đẹp lãng mạn, đậm chất bi tráng .

5.     Giá trị nghệ thuật:

– Cảm hứng và bút pháp lãng mạn .
– Cách sử dụng ngôn từ rực rỡ : những từ chỉ địa điểm, từ tượng hình, từ Hán Việt …
– Kết hợp chất nhạc và chất họa .

6.     Thể thơ: Thất ngôn.

III. DÀN Ý PHÂN TÍCH:

I. Mở bài:

– Giới thiệu về tác giả Quang Dũng ( đôi nét về tiểu sử, phong thái nghệ thuật và thẩm mỹ, sáng tác chính … ) .
– Giới thiệu khát quát về bài thơ Tây Tiến ( thực trạng sinh ra, giá trị nội dung, thẩm mỹ và nghệ thuật ) .

II. Thân bài:

1. Giới thiệu khái quát về đoàn quân Tây Tiến:

– Tây Tiến là tên gọi của quân đoàn Tây Tiến, được xây dựng năm 1947 .
– Nhiệm vụ phối hợp với bộ đội Lào, bảo vệ biên giới Việt Lào .
– Địa bàn hoạt động giải trí rộng : Hòa Bình, Sơn La, Thanh Hóa, Sầm Nứa .
– Lính Tây Tiến hầu hết là người TP.HN, tươi tắn, yêu nước .

2. Khung cảnh thiên nhiên miền Tây và những cuộc hành quân gian khổ của đoàn quân Tây Tiến:

– Cảm xúc chủ yếu : “ nhớ chơi vơi ”, nỗi nhớ da diết bao trùm, mênh mang đầy ắp lên mọi cảnh vật, con người .
– Cảnh vạn vật thiên nhiên núi rừng Tây Bắc hiện lên hoang sơ, kinh hoàng và hiểm trở :
+ Hình ảnh thơ : sương lấp, mây, mưa, thác, cọp … gợi nên sự gian truân, khó khăn vất vả .
+ Địa danh : Sài Khao, Mường Lát gợi sự xa xôi, cách trở .
+ Sử dụng từ láy giàu giá trị tượng hình : khúc khuỷu, thăm thẳm, heo hút, điệp từ dốc gợi sự quanh co, gồ ghề, địa hình hiểm trở .
+ Hình ảnh thơ độc lạ : “ súng ngửi trời ” vừa diễn đạt độ cao của địa hình vừa miêu tả nét tinh nghịch, ngộ nghĩnh của những người lính .
+ Hình ảnh nhân hóa : “ cọp trêu người ”, “ thác gầm thét ” gợi sự hoang sơ, man dại ; thời hạn : “ chiều chiều ”, “ đêm đêm ” những người lính phải liên tục đương đầu với điều nguy hiểm chốn rừng thiêng nước độc .
+ Sử dụng những câu thơ chi chít thanh trắc có công dụng to lớn trong việc diễn đạt sự nhấp nhô, trắc trở của địa hình .
– Cảnh vạn vật thiên nhiên miền Tây lãng mạn, bình dị, mang lại mùi vị ngọt ngào, nồng ấm .
+ Hoa về trong đêm hơi .
+ Nhà ai Pha Luông mưa xa bờ .
+ Cơm lên khói, nhà em thơm nếp xôi .
– Hình ảnh người lính Tây Tiến : “ dãi dầu không bước nữa ”, “ gục lên súng mũ bỏ quên đời ”. Đó hoàn toàn có thể là khoảng thời gian ngắn nghỉ ngơi của những người lính sau chặng đường hành quân khó khăn vất vả, tuy nhiên đó cũng có thê là sự nghỉ ngơi vĩnh viễn của những anh .
⇒ Bằng bút pháp hiện thực trẻ khỏe, trẻ trung và tràn trề sức khỏe, miêu tả xen kẽ hài hòa … đoạn thơ phác họa bức tranh núi rừng vừa hiểm trở, hoang vu, kinh hoàng vừa lãng mạn, bình dị .

 3. Những kỉ niệm đẹp về tình quân dân trong đêm liên hoan và cảnh sông nước miền Tây thơ mộng:

a ) Cảnh đêm liên hoan văn nghệ :
– Không khí đêm liên hoan tưng bừng, cả doanh trại như một ngày hội, một lễ cưới : doanh trại bừng lên hội đuốc hoa .
– Hình ảnh TT : những cô gái với phục trang truyền thống lộng lẫy, e thẹn, tình từ trong những điệu múa ( qua hình ảnh xiêm áo, nàng e ấp )
– Hình ảnh những người lính trẻ : bay bổng, mê hồn trong không khí ấm cúng tình người : “ Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ ” .
⇒ Bốn câu thơ miêu tả vẻ đẹp tình tứ của những cô gái miền Tây, tình quân dân thắm thiết và niềm tin sáng sủa, yêu đời của những người lính .
b ) Cảnh sông nước miền Tây :
– Cảnh sắc vạn vật thiên nhiên :
+ Chiều sương ấy : màn sương mờ ảo, mang đậm sắc tố lịch sử một thời, cổ tích .
+ Hồn lau : cây lau phất phơ như có hồn .
→ Thiên nhiên đẹp, huyền ảo, hoang dại, thiêng liêng .
– Con người :
+ Dáng người trên độc mộc : dáng điệu mềm mại và mượt mà, uyển chuyển mà hiên ngang, khỏe mạnh .
⇒ Bằng bút pháp lãng mạn, quang Dũng đã vẽ nên bức tranh vạn vật thiên nhiên thơ mộng, đời sống hoạt động và sinh hoạt đầm ấm và hình ảnh con người duyên dáng của vùng Tây Bắc .

4. Chân dung người lính Tây Tiến

– Ngoại hình : “ không mọc tóc ”, “ quân xanh màu lá ”, “ mắt trừng gửi mộng ”. Hình ảnh người lính Tây tiến được miêu tả chân thực, vừa bộc lộ hiện thực quyết liệt, khó khăn của cuộc cuộc chiến tranh vừa biểu lộ niềm tự hào về hình dáng kì khôi nhưng gân guốc, độc lạ của người lính .
– Tâm hồn :
+ Hào hoa, lãng mạn – nét đặc trưng của những chàng trai Hà thành : “ Mắt trừng gửi mộng qua biên giới / Đêm mơ TP. Hà Nội dáng kiều thơm ”
+ Ý chí : chuẩn bị sẵn sàng hiến dâng cả sựu sống, tuổi trẻ cho tổ quốc “ Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh ” .
→ Lí tưởng lao vào vì quốc gia của thế hệ trẻ sau cách mạng tháng Tám .
– Sự hi sinh :
+ Hình ảnh thơ : “ biên cương ”, “ mồ viễn xứ ”, “ áo bào ”, “ về đất ”. “ khúc độc hành ” .
+ Nghệ thuật : sử dụng từ Hán Việt, nghệ thuật và thẩm mỹ nói giảm nói tránh .
→ Người lính xem cái chết, sự hi sinh rất nhẹ nhàng, thanh thản, với họ cái chết ko phải là sự ra đi mk là sự trở lại với đất mẹ yêu thương .
⇒ Vẻ đẹp bi tráng của những người lính .

5. Lời thề gắn bó với Tây Tiến và miền Tây

– Mùa xuân ấy : thời gian lịch sử vẻ vang khó khăn vất vả, gian nan mà lãng mạn, hào hùng .
– Hồn về Sầm Nứa, chẳng về xuôi : Lời thề của người lính Tây Tiến vẫn gắn bó máu thịt với đoàn quân Tây Tiến và miền Tây .

III. Kết bài:

– Khái quát lại giá trị nội dung và nghệ thuật và thẩm mỹ của bài thơ :
+ Nội dung : Hình ảnh người lính Tây Tiến bi tráng, lãng mạn trên nền vạn vật thiên nhiên miền Tây vừa kinh hoàng, gian truân, vừa thơ mộng, trữ tình .
+ Nghệ thuật : sự phối hợp hài hòa giữa bút pháp lãng mạn và hiện thực, cách sử dụng ngôn ngữu, hình ảnh thơ độc lạ …

– Liên hệ, mở rộng với hình ảnh người lính trong các bài thơ Đồng chí (Chính Hữu), Bài thơ về tiểu đội xe không kính (Phạm Tiến Duật).

IV. MỘT SỐ CÂU HỎI ĐỌC HIỂU VÀ BÀI PHÂN TÍCH:

Câu hỏi : Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu nêu ở dưới.

“ Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
Quân xanh màu lá dữ oai hùm
Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
Đêm mơ Thành Phố Hà Nội dáng kiều thơm
Rải rác biên cương mồ viễn xứ
Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh
Áo bào thay chiếu anh về đất
Sông Mã gầm lên khúc độc hành ”
( Trích “ Tây Tiến ” – Quang Dũng )
a ) Văn bản trên được viết theo thể thơ gì ?
b ) Nêu nội dung cơ bản của văn bản .
c ) Văn bản có sử dụng rất nhiều từ Hán Việt, anh / chị hãy liệt kê những từ ngữ đó và nêu tính năng của chúng .
d ) Chỉ ra phép tu từ nói giảm được sử dụng trong văn bản và nêu công dụng của phép tu từ đó .
e ) Anh / chị hãy viết 1 bài văn trình diễn cảm nhận của mình về vẻ đẹp của những người lính trong thời đại xưa và nay

Đáp án

a ) Văn bản trên được viết theo thể thơ thất ngôn .
b ) Văn bản tập trung chuyên sâu khắc họa chân dung người chiến binh Tây Tiến ( ngoại hình, tâm hồn, lí tưởng, sự hi sinh )
c ) Những từ Hán Việt được sử dụng là : “ đoàn binh ”, “ biên giới ”, “ mặt trận ”, “ biên cương ”, “ viễn xứ ”, “ áo bào ”, “ độc hành ”. Việc sừ dụng những từ Hán Việt ở đây đã tạo ra sắc thái sang chảnh, mang ý nghĩa khái quát, làm tôn thêm vẻ đẹp của người lính Tây Tiến, góp thêm phần tạo ra vẻ đẹp hào hùng cho hình tượng .
d ) Phép tu từ nói giảm dược biểu lộ trong câu thơ : “ Áo bào thay chiếu anh về đất ”. Cụm từ “ về đất ” được thay thế sửa chữa cho sự chết chóc, hi sinh. Phép tu từ này có công dụng làm giảm sắc thái bi thương cho cái chết của người lính Tây Tiến. Người lính Tây Tiến ngã xuống thật thanh thản, nhẹ nhàng .
e ) Học sinh hoàn toàn có thể tìm hiểu thêm gợi ý sau để viết bài :
– Vẻ đẹp bi tráng của người lính Tây Tiến :
+ Hình tượng người lính Tây Tiến mang vẻ đẹp hào hùng, có bóng hình của những tráng sĩ thời xưa : Ý chí chiến đấu quên mình, tình yêu mãnh liệt với quê nhà quốc gia, tình yêu đời sống .
+ Vẻ đẹp của người lính không tách rời nỗi đau của cuộc chiến tranh ác liệt. Sự hi sinh khó khăn của người lính được bộc lộ bằng những hình ảnh bi thương nhưng không bi luỵ .
– Vẻ đẹp tâm hồn hào hoa, lãng mạn :
+ Không chỉ ở hình dáng “ oai hùm ” phóng túng mà luôn thăng hoa trong tâm hồn, trong từng giai điệu cảm hứng của người lính giữa cảnh quyết liệt của cuộc chiến tranh .
+ Chất lãng mạn và chất anh hùng không tách rời mà hoà nhập vào nhau tạo nên một vẻ đẹp vừa lí tưởng vừa hiện thực của hình tượng thơ .
– Về vẻ đẹp của người lính trong thời đại thời nay : gan góc, ngày đêm chiến đấu quên mình để bảo vệ biển hòn đảo quê nhà ( dẫn chứng ), đó là những phẩm chất cao đẹp đã trở thành truyền thống cuội nguồn của anh bộ đội cụ Hồ. Người lính vẫn mang trong mình lòng yêu nước thiết tha cháy bỏng, lòng căm thù giặc thâm thúy và ý thức sẵn sàng chuẩn bị sả thân vì tổ quốc …

Bài phân tích:

Đề bài: Phân tích vẻ đẹp hình tượng người lính trong bài thơ “Tây Tiến” của Quang Dũng.

Quang Dũng là nhà thơ tiêu biểu vượt trội của chùm thơ chiến sỹ. Với lời thơ hào hùng, lãng mạn những sáng tác của ông đều để lại âm vang trong lòng người đọc cho đến tận ngày này. Và ” Tây Tiến ” là một trong những tác phẩm như vậy. Những người lính của trung đoàn Tây Tiến sống vô cùng thiếu thốn khổ cực, vì rừng thiêng nước độc, sốt rét hoành hành, thuốc men rất ít, vì dưới hành quân là trập trùng núi rừng hoang vu, hiểm trở. Những người lính Tây Tiến hầu hết là người trẻ tuổi Thành Phố Hà Nội, phần đông là học viên, tiểu tư sản tri thức, tuy chiến đấu trong thực trạng gian nan vẫn phơi phới niềm tin lãng mạn anh hùng. Quang Dũng viết bài thơ Tây Tiến năm 1918 ( trước đây lấy tên là ” Nhớ Tây Tiến ” ) để biểu lộ nỗi nhớ và niềm yêu về một thời chiến đấu gian nan mà hào hùng, kinh hoàng mà mê say .
Để khắc họa chân dung người lính, Quang Dũng đã sử dụng những cụ thể, hình ảnh thực của đoàn quân Tây Tiến nhưng những hình ảnh đó lại được diễn đạt bằng bút pháp lãng mạn để tô đậm cái khác thường tài hoa, đem đến cho người đọc một vẻ đẹp độc lạ hiếm có của người lính trong một thời kì lịch sử dân tộc. Bài thơ được viết theo mạch xúc cảm nhớ thương. Nó khởi đầu bằng câu thơ biểu lộ nỗi nhớ ấy .
“ Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi
Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi ”
Hình ảnh sông Mã anh hùng mở đầu bài thơ như hé mở cho người đọc những câu truyện oai hùng của quân đoàn Tây Tiến. Trên bước đường ra trận, những người lính Tây Tiến có sông Mã đi cùng thế cho nên cũng thật tự nhiên mà ngay từ đầu bài thơ Quang Dũng gọi tên ” sông Mã “. Câu thơ giống như một tiếng gọi tha thiết ám ảnh, khoảng cách địa lý thì xa xôi vời vợi mà nỗi nhớ lại luôn thường trực. Trong lòng câu thơ thứ hai dùng hai chữ ” nhớ “, lại được ngắt nhịp 4/3 đã diễn đạt tinh xảo những thổn thức, mong mỏi, khao khát nhung nhớ của tác giả. Cái rực rỡ chính là ở ba chữ ” nhớ chơi vơi “, chữ ” chơi vơi ” làm cho người đọc có cảm nhận như lan tỏa vào khoảng trống và thấm sâu vào lòng người, một chút ít chống chếnh, một chút ít hụt hẫng, một chút ít nao lòng. Nỗi nhớ Tây Tiến tưởng như xa mà lại hóa gần, tưởng dịu nhẹ mơn man và lại có sức ám ảnh khôn xiết. Không những thế, người đọc còn như nghe được trong những chữ ” nhớ chơi vơi ” ấy âm hưởng của núi rừng, của sông suối Tây Tiến. Câu thơ reo vần ” ơi ” tạo ra được độ dịu nhẹ lâng lâng trong cảm hứng, ở đây cảm hứng nhớ thương giống như một sợi tơ tình bện chặt lòng người. Ngay sau đó nhà thơ đã cụ thể hóa nỗi nhớ của mình .
“ Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi
Mường Lát hoa về trong đêm hơi ”
Các địa điểm Sài Khao, Mường Lát trong nỗi nhớ của Quang Dũng trở nên thân gần kì khôi, viết về hình ảnh đoàn quân mỏi ” Quang Dũng lại điểm thêm vào đó hình ảnh ” sương lấp “, ” hoa về “, ” đêm hơi “. Rõ ràng là ở đây chất hiện thực đã đi liền với chất lãng mạn tạo nên nét vẽ độc lạ về Tây Tiến .
Trong xúc cảm nhớ thương của nhà thơ, bức tranh Tây Tiến như được khoác sắc màu huyền ảo, thơ mộng, giàu sắc thái lãng mạn khung cảnh rừng núi mà đoàn quân Tây Tiến bước chân qua vừa thơ mộng vừa hùng vĩ. Trong nỗi nhớ, những kỷ niệm còn tươi nguyên như sống dậy, nhà thơ nhớ đến hình ảnh một thời gian khổ :
“ Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời ”
Hai câu thơ mang giá trị tạo hình cao diễn đạt một cách đơn cử và sinh động nhất những gian nan của người lính Tây Tiến trên đường ra trận. Câu thơ thứ nhất ngắt nhịp 4/3 và đa phần được gieo thanh trắc đã gợi cho người đọc cảm nhận về một sự trúc trắc lồi lõm đầy nguy hiểm. Nhưng cái hay của câu thơ chính ở hai từ láy ” khúc khuỷu, ” thăm thẳm “, nó gợi cho người đọc những cảm nhận về một khoảng trống được mở ra nhiều chiều ; cao, rộng, sâu, xa, người đọc như sẻ chia được cùng với người lính những khó khăn vất vả, gian khó. Câu thơ thứ hai chữ ” heo hút ” được dùng rất rực rỡ, nó khác với hun hút, nếu “ hun hút ” gợi được độ sâu thì heo hút không số lượng giới hạn, từ heo hút không chỉ gợi ra độ sâu mà còn thêm cả cảm xúc hoang vắng, lạnh lẽo, hiu quạnh. Địa hình chiến đấu của người lính Tây Tiến quả thực đầy gian khó và nguy hại. Hơn thế nữa ba chữ ” súng ngửi trời ” được sử dụng thật độc lạ, nó cũng giống như hình ảnh ” đầu súng trăng treo ” của Chính Hữu bao trùm lên hình ảnh là một khoảng trống tưởng tượng lãng mạn, nhưng nó được bắt nguồn từ đời sống hiện thực, từ con mắt tinh xảo và ngòi bút đa tài của nhà thơ. Nhờ hình ảnh ” súng ngửi trời “, câu thơ nói về những khó khăn khó khăn vất vả nhưng lại làm sáng ngời lên khí phách ngạo nghễ và tư thế hiên ngang của con người, ngoài những nó còn biểu lộ một chút ít dí dỏm tinh nghịch, một phong thái lính tươi tắn và lãng mạn. Giữa vạn vật thiên nhiên hoang sơ vắng lạnh, hình ảnh con người không cảm thấy nhỏ bé đơn độc mà lại chứng minh và khẳng định tư thế làm chủ, khẳng định chắc chắn bản lĩnh của một chiến sỹ anh hùng và ý thức sáng sủa của con người. Không những thế, hình ảnh một thời hạn khổ còn được biểu lộ qua những câu thơ :
“ Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người ”
Hình ảnh ” oai linh thác gầm thét ” và ” Mường Hịch cọp trêu người ” là những dẫn chứng sôi động nhất về những khó khăn gian truân mà người lính Tây Tiến đã phải trải qua khoảng chừng thời hạn ” chiều chiều “, ” đêm đêm ” trở thành một khoảng chừng thời hạn ước lệ, nó giống như một ám ảnh về Tây Tiến thời hạn in sâu trong tiềm thức của chính tác giả. Viết về những gian nan của người lính, ngòi bút của Quang Dũng cũng ghi lại những hình ảnh rất là chân thực :
“ Anh bạn dãi dầu không bước nữa
Gục lên súng mũ bỏ quên đời ”
Bao nhiêu khó khăn vất vả nhọc nhằn của người lính được biểu lộ qua hai chữ ” dãi dầu “. Tuy nhiên từ ” dãi dầu ” vẫn giúp cho người đọc cảm nhận được chút phong trần của người lính trên đường hành quân, phải chăng vì vậy hình ảnh của họ thấp thoáng bóng hình của người tráng sĩ, chinh phu thuở nào. Qua những chữ ” bỏ quên đời ” ta thấy khí phách bản lĩnh của người lính lại được ngời sáng từ chính những hiện thực tưởng chừng như gian nan quyết liệt – một chút ít bất cần phó mặc nhưng hơn hết là một tráng trí anh hùng, dẫu là mỏi mệt hay dầu là quyết tử thì họ vẫn coi những biểu lộ ấy rất đỗi nhẹ nhàng. Những người lính Tây Tiến khi chiến đấu thật dũng mãnh quả cảm nhưng những khoảng thời gian ngắn nghỉ ngơi của họ cũng đầy lãng mạn, mê say :
“ Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa
Kìa em xiêm áo tự khi nào
Khèn lên man điệu nàng e ấp
Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ ”
Họ bỏ lại sau sống lưng mình những hòn đạn, gạt bỏ những lo ngại khó khăn vất vả của đại chiến, giữa đời thường, người lính Tây Tiến hiện lên thật bình dị, thân mật. Một buổi liên hoan bỗng chốc biến thành một ngày hội tưng bừng náo nhiệt qua lăng kính lãng mạn của người chiến sỹ khoảng trống của đêm hội đuốc hoa thật rực rỡ tỏa nắng lộng lẫy, câu thơ tràn trề ánh sáng và sắc tố, trong thơ như có họa. Chữ ” bừng ” được dùng rất hay, nó không chỉ là sự bùng lên của ánh sáng, của bó đuốc đêm hội mà là sự bùng lên của niềm vui, niềm mê hồn tự tôn. Trong sự náo nức của đêm hội ấy, hình ảnh người em gái là hình ảnh TT, bao nhiêu con mắt như đổ dồn về phía người em gái để mà kìa em xiêm áo tự khi nào ” — một xúc cảm quá bất ngờ đến sững sờ nhưng đi liền ngay sau đó là cảm hứng ngây ngất đắm đuối và mê hồn. Từ Hán việt ” xiêm áo ” tạo ra nét sang trọng và quý phái, ở đây hình ảnh người em gái như được mỹ lệ hóa. Những chữ ” tự khi nào ” như không giấu nổi xúc cảm ngây ngất của những người lính Tây Tiến, họ ngỡ như hình ảnh của đêm hội với người em gái ấy đã có từ lâu lắm để rồi bất chợt lại thấy ngỡ ngàng. Bức tranh đêm hội được lung linh hóa, mỹ lệ hóa để rồi người đọc tưởng người em gái ấy tựa như một nàng tiên bước ra từ cổ tích giữa hiện thực quyết liệt kinh hoàng người ta phát hiện hình ảnh như thể lịch sử một thời, đây chính là sắc thái lãng mạn của bài thơ. Điểm thêm vào bức tranh đêm hội ấy là hình ảnh của nhạc, của khèn, nhịp thơ đồng thời là nhịp của tiếng lòng náo nức mê say, tiếng nhạc của tâm hồn như lan tỏa ra từng câu chữ. Một thời mê say và lãng mạn của người lính Tây Tiến còn được gọi nhắc qua hình ảnh rất xinh xắn :
“ Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói
Mai Châu mùa em thơm nếp xôi ”
Hình ảnh của cơm lên khói, mùi vị của nếp xôi nồng nàn mà tha thiết như quyện chặt tâm hồn người đi xa. Câu thơ hầu hết gieo thanh bằng, tạo ra một cảm hứng lâng lâng chơi vơi, một chút ít bâng khuâng nhung nhớ, một chút ít da diết khắc khoải cũng đủ làm nao lòng người khi nhớ về Tây Tiến. Viết về một thời mê say ấy, Quang Dũng có những câu thơ rất đỗi tài hoa .
“ Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa bờ ”
Câu thơ thứ nhất như được bẻ gãy làm đôi, gợi ra cái trập trùng hiểm trở của núi rừng Tây Tiến. Còn câu thơ thứ hai giống như một tiếng buông lơi thật dịu nhẹ chơi vơi. Câu thơ như đẩy tư duy người đọc về một hoài niệm nào đó đã xa vắng trong nỗi niềm của tác giả : tưởng là mơ hồ không xác lập, tưởng là vu vơ bất chợt nhưng lại cứ ám ảnh và khắc khoải trong tâm lý tác giả, không những thế, câu thơ còn có tiết tấu giai điệu rất rõ bộc lộ tính nhạc cao. Như vậy người chiến sỹ cũng chính là người nghệ sĩ. Cuộc sống kháng chiến không chỉ có gian nan mất mát mà còn đẹp lộng lẫy trong tâm hồn người lính. Chính đời sống này, đời sống đầy chất thơ và mộng này, đã xua tan đi những mỏi mệt gian lao trong đời sống chiến đấu của người lính. Tiếp đó, mạch xúc cảm đã có sự quy đổi : đang ở giọng náo nức giục giã mê say chuyển sang giọng điệu trì trệ dần, bâng khuâng pha một chút ít hoài niệm ngậm ngùi :
“ Người đi Châu Mộc chiều sương ấy
Có thấy hồn lau nẻo bến bờ
Có thấy dáng người trên độc mộc
Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa ”
Hoài niệm của tác giả mở màn từ hình ảnh ” chiều sương ấy “, khoảng trống như thoáng phủ một nỗi buồn mênh mang. Chữ ” ấy ” có ý nghĩa xác định về mặt khoảng trống như muốn đẩy những kỉ niệm lùi về một nơi rất xa, nó giúp cho người đọc cảm nhận được khoảng cách vời vợi của nhớ thương. Những câu thơ gợi nhiều hơn tả, những hình ảnh được gợi ra không phải là những hình ảnh đơn cử chi tiết cụ thể mà chi là dáng, là hình, rất khó định hình, khó chớp lấy. Nhà thơ có vẻ như không miêu tả cảnh mà chỉ gợi lại cái linh hồn của nó, hay nói đúng hơn cảnh vật được nhìn qua lăng kính nhớ thương, không rõ nét, mờ mờ ảo ảo, hư hư thực thực. Không phải miêu tả lâu mà là ” hồn lau ”, không phải miêu tả người mà là “ dáng người ”, người đọc cảm nhận được một khoảng trống hoang sơ im re đượm một nỗi buồn mênh mang. Đặc sắc nhất của khổ thơ là việc sử dụng cấu trúc câu “ có thấy ”, ” có nhớ “, Đây không chỉ là câu hỏi má còn giống như một lời gợi nhắc, một lời nhắn nhủ tha thiết ân tình. Phải chăng hồn lau ấy, dáng người ấy đã trở thành những hình ảnh ám ảnh tâm hồn tác giả, để rồi khi gợi nhắc về nó giống như một điểm nhấn của xúc cảm. Đặc biệt, sự đổi khác trong cách sử dụng những cụm từ ” có thấy “, ” có nhớ ” còn là sự biến hóa về giác quan, không chi là cái nhìn mà còn là tâm hồn, trái tim được thức tỉnh. Câu thơ thứ tư khá độc lạ, nó Open hình ảnh ” nước lũ ” trái chiều với hình ảnh “ hoa đong đưa ” : một bên là cái can đảm và mạnh mẽ kinh hoàng, một bên là cái nhẹ nhàng thật khẽ thật êm. Có lẽ hình ảnh ” hoa đong đưa ” không còn là hình ảnh tả thực mà đã trở thành hình ảnh diễn đạt tâm trạng nỗi niềm của tác giả. Từ láy ” đong đưa ” khác với từ láy ” đu đưa “, nó không chỉ miêu tả dáng hình và sự hoạt động như từ ” đu đưa ” mà còn là đầy tình ý, nó còn là sự đong đưa của ánh mắt đầy hoài niệm mê say, đầy sắc thái lãng mạn và phong thái phát minh sáng tạo nghệ thuật và thẩm mỹ độc lạ của Quang Dũng. Đọc Tây Tiến tất cả chúng ta như sống lại một thời lửa cháy cùng đoàn quân lừng tiếng đã đi vào lịch sử vẻ vang. Để khắc họa chân dung người lính, nhà thơ đã sử dụng những chi tiết cụ thể, hình ảnh thực của đoàn quân Tây Tiến nhưng những hình ảnh đó lại được miêu tả bằng bút pháp lãng mạn để tô đậm cái khác thường, tài hoa, đem đến cho người đọc một vẻ đẹp độc lạ hiếm có của người lính trong thời kỳ lịch sử vẻ vang :
“ Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
Quân xanh màu lá dữ oai hùm ”
Nhà thơ Quang Dũng gọi tên quân đoàn của mình bằng tên gọi khá mê hoặc ” đoàn binh không mọc tóc ”. Thật mê hoặc khi những con người ấy lại lấy chính hiện thực gian nan quyết liệt để biến thành niềm tự tôn và tự tôn cho chính mình. Nhà thơ Phạm Tiến Duật cũng đã từng gọi tiểu đội của mình bằng cái tên bắt nguồn từ hiện thực thiếu thốn khắc nghiệt ” tiểu đội xe không kính “, qua đó ta thấy được niềm tin sáng sủa và chất lính dí dỏm vui nhộn. Câu thơ thứ hai tạo ra hai vế trái chiều : ” quân xanh màu lá ” với ” dữ oai hùm “, một bên là cái thiếu thốn khó khăn vất vả gian nan, một bên là khí phách anh hùng của những người lính Tây Tiến. Ba tiếng ” dữ oai hùm ” tạo nên một âm hưởng can đảm và mạnh mẽ hùng tráng cho câu thơ, người đọc cảm nhận được khí thế của đoàn quân ra trận, câu thơ ngắt nhịp mạnh tô đậm nét hùng dũng. Những người lính Tây Tiến cũng là những người lắm mộng nhiều mơ, những người giàu khát vọng tham vọng. Đến đây nhà thơ đã tạo ra nét vẽ chân thực về hình ảnh người lính trong cuộc kháng chiến chống Pháp :
“ Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
Đêm mơ TP.HN dáng kiều thơm ”
Hai câu thơ đã nhấn mạnh vấn đề chữ ” mộng ” và ” mơ ”. Từ ” trừng “ được dùng khá rực rỡ, nó cho thấy bao nhiêu tâm nguyện, bao nhiêu khát vọng tham vọng tự đáy lòng đêu dâng cả lên trên ánh mắt. ” Mắt trừng ” chỉ một hành vi mạnh, nhưng không phải là trừng trị, dọa nạt mà là cái nhìn đau đáu, khôn nguôi biểu lộ những nhung nhớ, ước ao đến khắc khoải. Chữ ” mộng ” khiến cho câu thơ như bị trùng xuống, chứa đựng xúc cảm bâng khuâng. Câu thơ của Quang Dũng gợi nhắc người đọc tới một câu thơ của Nguyễn Đình Thi : “ Những đêm dài hành quân nung nấu – Bỗng bồn chồn nhớ mắt tình nhân. Nỗi nhớ tình nhân nhớ ” dáng kiều thơm ” nào đó thật đời thường, bình dị nhưng cũng thật cao quý. Nó khiến cho hình ảnh người lính trở nên chân thực thân thiện hơn. Nỗi nhớ ấy trong hành trang của họ như tiếp thêm sức mạnh nghị lực để chiến đấu và thắng lợi, nó như một điểm tựa vững chãi cho những người trẻ tuổi học viên TP. Hà Nội rời ghế nhà trường tham gia chiến trận – những con người ” sống lưng đeo gươm tay mềm mịn và mượt mà bút hoa ” .
Những người lính Tây Tiến sống anh hùng mà chết cùng anh hùng :
“ Rải rác biên cương mồ viễn xứ
Chiến trường đì chẳng tiếc đời xanh
Áo bào thay chiếu anh về đất
Sông Mã gầm lên khúc độc hành ”
Cái độc lạ là nhà thơ viết về sự ra đi của họ nhưng không tô đậm sự sầu thương bị lụy sự ai oán não nùng mà nhấn mạnh vấn đề dũng khí hùng tráng, khí phách anh hùng. Sau những câu thơ rắn rỏi, đẹp tươi đến đây âm điệu câu thơ chợt trầm và trùng xuống, nó giống như một thước phim quay chậm .
Còn gì thiêng liêng và cao quý hơn sự hi sinh, sự gật đầu khó khăn của người lính. Trên đường hành quân người chiến sỹ Tây Tiến gặp biết bao mồ viễn xứ của những kẻ chết xa quê. Nhưng những người chiến sỹ của tất cả chúng ta nhìn với ánh mắt bình thản bởi họ gật đầu điều đó. Nếu câu thứ nhất tô đậm cái ” Bi ” thì câu thứ hai tô đậm nét ” Tráng “, ” Hùng “. Câu thơ thứ hai giống như một cái hất đầu ngạo nghễ của anh lính Tây Tiến : mặc kệ khó khăn vất vả, bỏ mặc chết chóc gian truân cận kề, những người lính Tây Tiến vẫn kiên cường trong ý chí, quả cảm trong hành vi, ngạo nghễ trong khí phách người anh hùng. Tác giả mượn hình ảnh ” áo bào ” để gợi tả sự ra đi của những người lính. Đặc biệt nó còn gắn với hình ảnh thiêng liêng và tạo ra sắc thái sang trọng và quý phái, giảm bớt nỗi buồn thương bị lụy. Nó tạo ra một hình ảnh rất là cảm động, giống như một sự sẻ chia đồng cảm của tác giả so với những người lính Tây Tiến. Câu thơ tiếp lại Open hình ảnh sông Mã – chứng nhân của lịch sử dân tộc. Sông Mã tấu lên ” khúc độc hành ” – khúc ca đơn độc buồn thương. Chữ ” gầm ” – biện pháp nhân hóa, nồi nhớ thương của lòng người như hóa thân vào nỗi nhớ thương của dòng sông hay dòng sông ấy đang chở đi những khúc ca đau đớn của con người. “ Anh về đất ” là hóa thân cho dáng hình xứ sở, thực thi xong nghĩa vụ và trách nhiệm vẻ vang của mình. Tiếng gầm của sông Mã về xuôi như loạt đại bác rền vang, vĩnh biệt người con yêu dấu của giống nòi. Cuối cùng, sau khi đã hồi tưởng lại bình ảnh đoàn binh Tây Tiến một thời mê say lãng mạn, Quang Dũng đã thể hiện nỗi niềm mong ước gặp lại Tây Tiến :
“ Tây Tiến người đi không hẹn ước
Đường lên thăm thẳm một chia lìa
Ai lên Tây Tiến mùa xuân ấy
Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi ”
Câu thơ đã trở lại với mạch xúc cảm chung của bài thơ, xúc cảm thương nhớ, nhưng vẫn mang trong nó âm hưởng tráng trí ngất ngời. Câu thơ nói về chia lìa, về xa cách, có ngậm ngùi nuối tiếc nhưng vần đầy dũng khí, quyết tâm. Khoảng cách càng xa thăm thẳm thì nỗi nhớ càng trở nên vời vợi bởi xa Tây Tiến không biết khi nào mới gặp lại. Người đọc cảm thấy nồi nhớ thương như thể đang đầy cả câu thơ. Hai câu cuối, giọng điệu và mạch xúc cảm có sự chuyển hướng : câu thơ giống như một lời mời gọi, một lời nhắn nhủ, ước hẹn tha thiết ân tình. Phải chăng đây là lời hẹn gặp Tây Tiến vào mùa xuân – mùa xuân của hội ngộ, của thắng lợi. Điều đó chứng tỏ tác giả mong ngày gặp lại Tây Tiến, trở lại Tây Tiến chính là ngày thắng lợi. Câu thơ kết vang lên đầy tự tôn như một lời thề, lời hứa quyết tâm. Từ nồi nhớ về một đoàn binh, về những con người đơn cử đã hóa thân thành nỗi nhớ về một mảnh đất, một quê nhà, Tây Tiến đã trở thành nỗi nhớ, niềm yêu tha thiết của Quang Dũng .

V. MỘT SỐ LỜI BÌNH VỀ TÁC PHẨM:

· “ Bài thơ Tây Tiến có phảng phất những nét buồn. Những nét đau, nhưng đó là cái buồn đau bi tráng. Chứ không phải là cái buồn đau bi lụy ”. ( Quang Dũng – Tác phẩm tinh lọc, Trần Lê Văn, H. 1988 ) .
· Nhà phê bình Phong Lan nhận định và đánh giá : “ Tây Tiến là một tượng đài bất tử về người lính vô danh ” – bất tử bởi chính những vẻ đẹp hào hoa, hào hùng bi tráng. ”

Tải xuống

Bài giảng: Tây Tiến (Tiết 1) – Cô Vũ Phương Thảo (Giáo viên VietJack)

Bài giảng: Tây Tiến (Tiết 2) – Cô Vũ Phương Thảo (Giáo viên VietJack)

Xem thêm sơ đồ tư duy của các tác phẩm, văn bản lớp 12 hay, chi tiết khác:

Giới thiệu kênh Youtube VietJack

Ngân hàng trắc nghiệm miễn phí ôn thi THPT Quốc Gia tại khoahoc.vietjack.com

Source: https://dichvubachkhoa.vn
Category : Điện Tử Bách Khoa