Các yếu tố dinh dưỡng cây trồng và phân bón

1. Các yếu tố dinh dưỡng cây trồng

Gần như hàng loạt những yếu tố có trong đất đều xuất hiện trong cây. Kỹ thuật nghiên cứu và phân tích càng phức tạp thì càng phát hiện thêm nhiều yếu tố. Ban đầu người ta cho rằng có những yếu tố xuất hiện trong cây có vai trò thiết yếu cho đời sống thực vật của cây và có những yếu tố không có vai trò thiết yếu cho đời sống của cây mà xuất hiện trong cây chỉ là do sự hút thừa. Các tác dụng điều tra và nghiên cứu phát hiện dần vai trò của nhiều yếu tố mà trước đây không nhận thấy. Sự phân biệt yếu tố thiết yếu và yếu tố không thiết yếu từ từ mất đi hết ý nghĩa .
Các yếu tố trong cây còn được phân biệt thành yếu tố cấu trúc tức là những yếu tố có trong thành phần hợp chất cấu trúc nên tế bào của mô cây, và những yếu tố phi cấu trúc không là thành phần hợp chất tạo nên tế bào của mô cây. Các yếu tố là thành phần cấu trúc của tế bào của mô cây còn được gọi là yếu tố dinh dưỡng, xem như thể thức ăn của cây. Một số yếu tố đóng vai trò khác : hoặc tự bản thân nó có tác động ảnh hưởng đến quy trình trao đổi chất của cây do ảnh hưởng tác động đến những enzym, những chất điều hòa sinh trưởng hoặc là thành phần cấu trúc nên những enzym, những vitamin, những chất điều hòa sinh trưởng tinh chỉnh và điều khiển những quy trình trao đổi. Để thống nhất trao đổi thông tin, FAO ý kiến đề nghị quy ước phân nhóm và gọi tên những yếu tố tìm thấy trong cây như sau :

Dinh dưỡng cây trồng

1.1. Phân loại những yếu tố dinh dưỡng

Các yếu tố dinh dưỡng có 16 nguyên tố: C, H, O, N, P, K, Ca, Mg, S, Fe, Zn, Mn, Cu, Bo, Mo, Cl.

Các yếu tố dinh dưỡng chính hay còn gọi là yếu tố phân bón chính. Đó là 3 nguyên tố N, P., K .
Các nguyên tố trung lượng : Ca, Mg, S và gần đây là Si
Các nguyên vi lượng : Fe, Mn, Cu, B, Mo, Co, Ni, Se, …
Danh sách những nguyên tố vi lượng ngày càng nhiều, những nguyên tố thường được nói đến gần đây như Co, Va, Na, Zn, Al, Pb, và những nguyên tố phóng xạ, những loại đất hiếm. Các chất hàm lượng trong cây không có nhiều, ít đến mức rất khó phát hiện nhưng vẫn có vai trò quan trọng được gọi là siêu vi lượng .

1.2. Cơ sở phân loại những yếu tố dinh dưỡng

Sự sắp xếp thành những nhóm như trên không trọn vẹn dựa trên hàm lượng những yếu tố đó trong cây. Hàm lượng S, Mg trong cây nhiều không kém P. nhưng P. được xem là những yếu tố dinh dưỡng thứ yếu, còn hàm lượng những yếu tố Na, Cl, Fe trong cây cũng không kém lại được xem là những yếu tố vi lượng. Sự sắp xếp như trên cũng không phải là do tầm quan trọng về sinh lý của những yếu tố. Tất cả những yếu tố dầu có nhiều hoặc có ít, có khi phải dùng những giải pháp định lượng rất là phức tạp mới phát hiện ra được vẫn có vai trò sinh lý nhất định mà sự thiếu vắng vẫn có thể làm đảo lộn những quy trình trao đổi chất trong cây. Thực chất sự sắp xếp trên là phối hợp của cả hai mặt nhu yếu của cây và năng lực phân phối của đất, bộc lộ ở nhu yếu của cần bổ trợ bằng phân bón. Ca, Mg, S là những yếu tố cây rất cần, có hàm lượng trong cây cao, nhưng thường được đất phân phối với lượng khá, đủ để thỏa mãn nhu cầu nhu yếu thông thường của cây, chỉ trong một số ít trường hợp hoặc loại cây cần nhiều hoặc đất không phân phối đủ mới thiết yếu phải bổ trợ, thế cho nên được xếp vào nhóm những yếu tố dinh dưỡng thứ yếu. Cũng vậy Na, Cl hiếm khi thấy thiếu nên thường được xếp vào yếu tố vi lượng .
Sự sắp xếp như trên là do xem xét yếu tố dưới góc nhìn phân bón hơn là góc nhìn dinh dưỡng của cây trồng. Chúng tôi cho rằng dùng từ yếu tố phân bón thích hợp hơn dùng từ yếu tố dinh dưỡng .
Sự phân biệt yếu tố phân bón chính, yếu tố phân bón thứ yếu và yếu tố phân bón vi lượng cũng có đặc thù tương đối. Ở một loại đất này một yếu tố được xem là yếu tố phân bón chính vì đất không phân phối đủ nhưng ở loại đất khác lại là yếu tố phân bón thứ yếu. Đã phát hiện ra rằng trên những vùng đất phèn, đất đồi chua khi trồng những cây chịu chua, canxi lại quan trọng hơn kali. Khi hiệu suất cây trồng còn thấp, sự phân phối tự nhiên về một số ít yếu tố P., K, Ca, Mg, S đủ cho nhu yếu của cây. Khi sản xuất đi vào thâm canh, hiệu suất trên đơn vị chức năng diện tích quy hoạnh tăng lên, số lượng lấy đi trong mẫu sản phẩm thu hoạch vượt quá năng lực cung ứng của đất, 1 số ít yếu tố phân bón thứ yếu đang dần trở thành yếu tố phân bón chính. Một số nhà nghiên cứu và điều tra đang đề xuất bổ trợ những yếu tố S, Mg, Ca xem như những yếu tố phân bón chính .

2. Phân bón

Từ phân bón được sử dụng để chỉ những chất được bón vào đất để bổ trợ cho cây những chất dinh dưỡng mà đất không cung ứng đủ. Loại phân bón được sử dụng tiên phong là những mẫu sản phẩm bài tiết của gia súc và tàn dư thực vật, thân lá cây xanh, rác thải hoạt động và sinh hoạt chế biến thành phân chuồng ; phân rác, phân xanh, xương động vật hoang dã. Sau đó đến thế kỷ 19 mới khởi đầu biết sử dụng những loại sản phẩm của công nghiệp khai khoáng và công nghiệp hóa học để làm phân. Loại phân sản xuất tiên phong của công nghiệp hóa học là supe lân ( năm 1840, và sản xuất với quy mô công nghiệp vào năm 1942 ở Anh ). Phân kali khai thác từ công nghiệp khai khoáng được sử dụng tiên phong với số lượng lớn từ năm 1861. Mãi đến năm 1905 phân đạm nitrat mới được sản xuất bằng tiến trình tổng hợp trong công nghiệp hóa học, còn trước đó chỉ có một số lượng không nhiều lắm natri nitrat và kali nitrat được khai thác từ những mỏ dùng làm thuốc súng nhiều hơn là dùng làm phân bón. Các loại phân được sản xuất từ công nghiệp khai khoáng và công nghiệp hóa học thời bấy giờ đều là chất vô cơ nên hai từ phân vô cơ và phân bón hóa học được sử dụng thoáng rộng và xem như đồng nghĩa tương quan. Từ khi phân urê là một chất hữu cơ được sản xuất thoáng rộng ( 1945 ) và sau đó hàng loạt những loại sản phẩm của công nghệ hóa học là chất hữu cơ được sử dụng là phân bón, danh từ phân hóa học không còn đồng nghĩa tương quan với phân vô cơ nữa .
Công nghệ khai khoáng tăng trưởng và kỹ thuật sử dụng phân bón tăng trưởng những mẫu sản phẩm thu được từ kỹ nghệ khai khoáng được sử dụng theo cả hai hướng : chế biến qua công nghệ hóa học và sử dụng trực tiếp làm phân bón như bột phôtphorit, bột apatit, những loại phân kali hàm lượng thấp. Vì vậy những danh từ phân tự nhiên trước đây đồng nghĩa tương quan với phân hữu cơ và phân tự tạo đồng nghĩa tương quan với phân khoáng cũng không còn thích dụng nữa. Các loại phân tự nhiên có năng lực hữu cơ và vô cơ ( phân lèn, … ) và những loại phân tự tạo ( phân công nghiệp ) cũng có cả hai loại phân hữu cơ và vô cơ. Sự phân biệt phân hữu cơ và phân vô cơ trở thành dễ gây ra sự lẫn lộn .

2.1. Các loại phân bón công nghiệp

Là các sản phẩm hữu cơ hay vô cơ, có sinh vật sống hay không có, được sản xuất từ công nghệ khai khoáng, công nghệ hoá học, công nghệ sinh học, được sử dụng để cung cấp các chất dinh dưỡng hoặc làm tốt hơn quá trình cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng.

Phân bón công nghiệp sẽ gồm có :
– Phân hóa học : gồm có những mẫu sản phẩm của công nghệ tiên tiến khai khoáng và công nghệ hóa học, ở dạng vô cơ hay hữu cơ nhằm mục đích phân phối những yếu tố phân bón chính ( N, P., K ) và những yếu tố phân bón thứ yếu ( Ca, Mg, S ) cho cây trồng .
– Phân sinh hóa : gồm có gồm có những loại sản phẩm có chứa những hợp chất hữu cơ hoặc vô cơ mà vai trò chính là ảnh hưởng tác động vào những quy trình trao đổi chất trong cây làm tăng sự hấp thụ những chất dinh dưỡng và sử dụng những chất dinh dưỡng để hình thành loại sản phẩm. Loại phân này có hai loại :
+ Phân vi lượng
+ Chất điều hòa sinh trưởng
– Phân vi sinh vật : là những chế phẩm có chứa vi sinh vật sống có ích như vi sinh vật cố định và thắt chặt đạm, vi sinh vật phân giải lân, vi sinh vật phân giải kali, những loại vi sinh vật kháng sinh ( tiết ra những chất kháng sinh giúp cho cây trồng chống lại những loại vi sinh vật gây bệnh cây ) .
Các loại chế phẩm không chứa vi sinh vật sống mà chỉ chứa những men, những hợp chất có tính năng kích thích sinh trưởng cây trồng và kháng sinh nên xếp vào loại phân sinh hóa .

2.2. Các loại phân nông dân tự sản xuất ( phân địa phương )

Bao gồm những loại phận hữu cơ và vô cơ thường là phân hữu cơ ( phân chuồng, phân xanh, phân rác, than bùn ) mà tính năng chính là tăng lượng mùn và ảnh hưởng tác động đến lý, hóa sinh tính của đất ảnh hưởng tác động đến quy trình phân phối chất dinh dưỡng của đất cho cây hoặc trực tiếp phân phối một phần chất dinh dưỡng cho cây .

2.3. Chất tái tạo đất

Bao gồm các loại chất để cải tạo độ chua của đất (vôi, thạch cao, …),  chất làm tăng độ xốp của đất – tăng khả năng nhả chậm phân bón (zeolite) và các chất có tác dụng keo kết các hạt đất lại, tạo kết cấu cải thiện lý tính của đất.

( Theo GS Võ Minh Kha, Hướng dẫn thực hành thực tế sử dụng phân bón, NXB Nông nghiệp, TP. Hà Nội, 1996 )

( Nguồn : camnangcaytrong )


Có thể bạn quan tâm
© Copyright 2008 - 2016 Dịch Vụ Bách khoa Sửa Chữa Chuyên nghiệp.
Alternate Text Gọi ngay